Onze Vlaamse kerken zijn vele koren rijk. Vlaanderen is tout court heel veel koren rijk. Vele daarvan zijn verbonden aan een parochie. Elke week zijn vele vrijwilligers die zich inzetten om muzikaal hun bijdrage te leveren aan vieringen in de kerk. Koor&Stem organiseert in alle provincies vormingen, repertoiredagen en inspiratiemomenten om dirigenten en koorzangers te ondersteunen in hun engagement.
Vorig jaar namen niet minder dan 1069 koren deel aan een grote bevraging rond koorzang in de kerk. Misschien was jij wel een van die vele hulpvaardige respondenten? Met behulp van die bevraging hebben we nu een idee van hoe het vandaag gesteld is met onze kerkkoren. De belangrijkste resultaten en conclusies lees je in het nieuwste nummer van Zacheüs. We lichten hier alvast een tipje van de sluier op.
Nog steeds talrijk, maar steeds ouder
Niet minder dan 675 koren lieten weten dat zij minimum zes keer per jaar muzikaal meewerken aan een liturgische viering. Als we er daarbij rekening mee houden dat heel wat koren de bevraging nooit hebben gezien of beantwoord, dan mogen we stellen dat er nog steeds een stevige traditie van kerkkoren is. 377 koren gaven in de bevraging zelfs aan dat zij minimum een keer per twee weken (en vaak wekelijks of zelfs twee keer per week) in de kerk actief zijn. Dat zijn nog steeds veel koren, maar er is een grote ‘maar’. De overgrote meerderheid van deze koren bestond tien of twintig jaar geleden ook al, sommige koren bestaan al meer dan honderd jaar! Veel koorleden zijn al decennialang lid van het koor.
Een trouw ledenbestand, dat wel, maar nieuwe leden, die worden steeds moeilijker gevonden.
Dat maakt dat het wekelijkse zingen van de mis op dit moment hoofdzakelijk gedragen wordt door een generatie die vooral in de jaren ‘40 en ‘50 geboren werd en die met een sterke kerkelijke traditie is opgegroeid. Mensen van de jaren ‘60 en ‘70 kiezen in hun koor meer voor een gematigd liturgisch engagement (niet wekelijks) en nog bijzonder weinig mensen onder de 45 jaar kiezen voor een liturgisch koor. Hoewel deze cijfers nog niet naast die van de gemiddelde kerkbezoeker werden gelegd, mogen we wel zeggen dat de koren in hoge mate een spiegel zijn van wat we vaststellen bij onze kerkbezoekers.
Het kerkkoor vs. het koor dat in de kerk zingt
Die koren die (twee)wekelijks paraat staan in de mis, kunnen we met recht en rede kerkkoren noemen. Maar niet ieder koor dat meermaals per jaar zijn dienst verleent aan de liturgie is een kerkkoor. Er is ook een grote groep van koren voor wie een muzikale bijdrage aan de liturgie slechts een van de manieren is om muzikaal geëngageerd te zijn in de samenleving. Voor het ene koor is dat liturgisch engagement vanzelfsprekender dan voor het andere. Vele koren die gevraagd worden om tijdens een eucharistieviering te komen zingen, nemen hun muzikale opdracht heel serieus en staan erop om tijdens de liturgie in de eerste plaats prachtige muziek te brengen waar hard aan gewerkt is.
Dat zingen tijdens een viering een liturgische handeling is, is voor hen niet altijd even duidelijk.
Op dezelfde wijze begrijpen misschien niet alle pastoors dat koren niet om het even wat kunnen zingne op aanvraag. Ieder koor zingt namelijk zoals het gebekt is!
Goede afspraken maken goede vrienden
Het komt erop aan samen te zoeken naar welke muziek wel of niet passend is op welk moment van de liturgie en daarbij rekening te houden met de eigen creativiteit van ieder koor. Het is belangrijk dat de muzikale samenwerking voor iedereen een meerwaarde is: voor het koor, voor de voorganger, maar in de eerste plaats voor de aanwezigen tijdens de liturgische viering. Het is waar dat de liturgie geen podium is om een concert te geven. Maar muziek heeft de prachtige eigenschap mensen te vervoeren op een veel intensere manier dan woorden dat kunnen. En indien juist gekozen kan muziek de bedoeling van de liturgie zoveel kracht bijzetten.
Er zijn voldoende momenten in de liturgie waar een mooi muzikaal luistermoment passend is, maar een koor kan ook een mooie meerstemmige bijdrage leveren aan een samenzanglied. Door bijvoorbeeld het afwisselen van meerstemmige strofes en eenstemmige refreinen, het plaatsen van extra stemmen onder een gekende samenzangmelodie.
Zo kan de medewerking van een koor de eenvoudige samenzang naar een hoger niveau tillen.
Laat dit een warme oproep zijn aan koren, voorgangers en parochiemedewerkers om van elkaar te leren en elkaars eigenheid te respecteren en zo tot de mooiste resultaten te komen.
Lieselotte Goessens, Koor & Stem
Lees meer hierover in Zacheüs jaargang 31 nr. 2, maart 2018.