Sterke tijd
Wie het Liturgisch congres al eens heeft meegemaakt weet dat het in de Duinse polders altijd een fijne ontmoeting is van professionelen, geëngageerden en geïnteresseerden uit de diverse pastorale werkterreinen vanuit alle hoeken van Vlaanderen en ook vanuit Nederland. Twee dagen lang kan er in een gemoedelijke sfeer uitgewisseld worden en is er zelfs kans om een frisse neus te halen op het strand van Blankenberge. Natuurlijk komen de deelnemers niet alleen voor de gezelligheid naar de Duinse polders, maar ook om te reflecteren over … liturgie: dit jaar heel bijzonder over de betekenis van de 50-dagentijd.
U vraagt zich af of ‘de vasten’ nog niet lang genoeg duurt?
Wees gerust: het is niet de bedoeling om de veertigdagentijd nog te verlengen. Nee, we hebben het over de paastijd die precies vijftig dagen duurt. Dat is 7 weken plus één dag (7x7+1) – of anders gezegd: de volheid van de tijd en dan nog eentje meer! Dit geeft al meteen het geheim prijs, het is een tijd die onze blik richt en doet verlangen naar een Toekomst voorbij de tijd: het rijk Gods.
Christusmysterie
Met een vreugdevol paaslied werden op maandagmorgen onze geesten geopend voor wat volgde. Niet de Heer zelf maar Bianca Lataire ontsloot voor ons de Schriften, terwijl Zuster Hildegard Koetsveld ons gidste doorheen de ontwikkeling van Hemelvaart en Pinksteren in de vroege Kerk. En wat blijkt: ook de Joden vieren vijftig dagen na Pesach hun pinksterfeest (Sjavoeot - Wekenfeest). Op wat ooit het oogstfeest van de lente was, vieren de Joden de ‘nederdaling van de Wet’ op de Sinaï. Toen de eerste christenen deze 50-dagentijd (Pentekostè = Gr. vijftigste dag) overnamen vierden ze echter niet drie zelfstandige feesten: Pasen, Hemelvaart en Pinksteren, maar gedurende vijftig dagen werd het Christusmysterie in zijn volheid gevierd. De verrijzenis van Jezus, zijn verheerlijking bij de Vader, en de uitstorting van zijn Geest zijn immers evenveel aspecten van dezelfde paaservaring die vijftig dagen lang werd gevierd en gecontempleerd.
Zoals een monteur een oldtimer-motorfiets helemaal ontleedt en stukje per stukje bekijkt en oppoetst om hem vervolgens weer helemaal in elkaar te zetten, zo ontleedde Prof. Joris Geldhof voor ons de liturgische bronnen voor de feesten van Hemelvaart en Pinksteren. De Bijbelse lezingen, de psalmen, gebeden en antifonen werden deskundig tegen het licht gehouden en de verscheidene thema’s blootgelegd; niet alleen van de eucharistieviering op die feestdagen, maar ook van de vespers en andere getijden.
Het proeven van al de betekenislagen in hun diepte en breedte veronderstelt een vriendelijke welwillendheid tegenover datgene wat de liturgie zelf ons aanreikt, vanuit de liturgische boeken.
Wie de dialoog durft aan te gaan met deze rijke teksten en de verbanden die gelegd worden met de heilsgeschiedenis in het Oude Testament, zal de liturgie van Hemelvaart of Pinksteren nooit kunnen herleiden tot een themaviering over pakweg de hemel of het vuur van de Geest.
Musicoloog Ignace Bossuyt nam ons op gepassioneerde wijze mee op een ontdekkingsreis doorheen de klassieke muziek waarin verschillende componisten de doorwerking van de spiritualiteit van die bijzondere paastijd kracht bijzetten met woorden en klanken. Anne Desplenter deed hetzelfde, maar dan met de thematiek Pinksteren in de schilderkunst doorheen de tijd. Jos Bielen maakte ons wegwijs in passende liederen en gezangen voor de communie- of vormselviering. En dankzij Jan Christiaens heeft ook de zogenaamde pinkstersequentie geen geheimen meer voor ons.
Kom, o Geest des Heren, kom
uit het hemels heiligdom,
waar Gij staat voor Gods gezicht.
Kom der armen troost, daal neer,
kom en schenk uw gaven, Heer,
kom wees in de harten licht.
Kom, o trooster, heil’ge Geest,
zachtheid die de ziel geneest,
kom verkwikking zoet en mild.
Kom o vrede in de strijd,
lafenis voor ’t hart dat lijdt,
rust die alle onrust stilt. ...
Aan het einde van het congres deed Mgr. Koen Vanhoutte ons opnieuw landen, met een aantal pertinente vragen voor onze eigen beleving van de paastijd. Hij slaagde erin om de rijke betekenis van de vijftigdagentijd enigzins samen te vatten en concreter te maken.
Geloofsgroei en kerkwording
We stellen vast dat de liturgische werkgroep in heel wat parochies slechts weinig inspanning richt op de paastijd. Na de intense veertigdagentijd, Goede Week en Pasen, gaat alle energie naar de communie- en vormselvieringen. Hierdoor leggen we wellicht het feestelijke paaskleed te vroeg af om terug te keren tot de orde van de dag. Toch zijn Pasen, Hemelvaart en Pinksteren geen gebeurtenissen die ooit hebben plaatsgevonden en die op hun ‘verjaardag’ één keer per jaar herdacht worden. Integendeel, het paasmysterie is een beginsel dat doorwerkt in alle andere feesten en in iedere viering van de eucharistie.
Kan de paastijd een extra tijd van geloofsgroei worden? Wij als Kerk zijn immers niet zomaar een religieuze gemeenschap … de paastijd zegt ons duidelijk en krachtig: het gaat om het geloof in de opgestane Heer Jezus, die bij ons is. Christus vivit! Hij leeft! Dat is de kern van ons geloof.
We gedenken Iemand die voortdurend op ons toekomt. Het is steeds de opgestane en verheerlijkte Christus met wie we ons verbinden in de liturgie. Het is de levende Christus die ons met zijn Geest vandaag als Kerk verbindt, en kracht geeft aan de leerlingen die Hem willen volgen.
Het lijkt wel alsof dat vandaag zo moeilijk het hart van christenen kan verwarmen. Geloven we nog echt in de opstanding?
De paastijd roept ons op om niet vaag over spiritualiteit bezig te zijn. Christus is niet alleen de goede man van lang geleden, Hij is de Levende. Dankzij Hem is de dood geen punt, maar een dubbel punt, het is opening naar een nieuw begin. De paastijd is een uitnodiging om ons over al die hindernissen heen toch toe te vertrouwen aan de Levende Heer en te groeien in verbondenheid met de Emmanuel, God-onder-ons. Als dat paasgeloof niet existentieel meetrilt, ons leven van iedere dag mee transformeert, dan is het leeg. Aan de hand van de levende Christus wandelen, maakt van ons nieuwe mensen.
Het is ook een tijd om te groeien als Kerk, door die eerste dynamiek van Kerk zijn opnieuw op het spoor komen: de pinksterervaring van de eerste christenen, de Geest die alle volkeren samenbrengt om te getuigen van de Blijde Boodschap. Die gemeenschap hebben we nodig om christen te worden. De Kerk maakt immers mogelijk dat we regelmatig Christus op het spoor komen. Kunnen we er beter voor zorgen dat liturgische samenkomsten ontmoetingsmomenten worden met de Levende Christus, en niet alleen een opsomming van boeiende gedachten en inspirerende gedichten? Kunnen we in catechesemomenten echt doorstoten tot de Levende Christus, gevoeliger worden voor Jezus in de tegenwoordige tijd?
Kunnen we de (initiatie)sacramenten zo organiseren dat ze ons verder binnenleiden in het Christusmysterie?
Her en der zien we nog wel eens 'vastenkruisen' in het Vlaamse land, tijdens de veertigdagentijd. Misschien kunnen we wel paaskruisen versierd met bloemen of een witte doek, gedurende de hele paastijd laten staan als een visuele geheugensteun. Misschien kunnen we nog bewuster nadenken over de plaats van de paaskaars binnen en buiten de paastijd. Misschien is de besprenkeling met doopwater – bij het begin van de zondagse eucharistieviering – een mooie manier om Pasen door te trekken doorheen de zeven paaszondagen.
Ongetwijfeld zijn er nog andere manieren te bedenken om concreter te beleven wat we tijdens dit Liturgisch congres laagje per laagje hebben (her)ontdekt, gevierd en uitgezongen. Het is nu aan de plaatselijke geloofsgemeenschappen, om er verder mee aan de slag te gaan.
