De klokken zwijgen. Er is geen reden tot blijdschap. Samen met de apostelen voelen ook wij ons bedroefd en ontgoocheld. De vriendschap en de vreugde van het paasmaal lijken met de dood van Jezus voorgoed voorbij.
Als een graankorrel die sterft in de aarde
De liturgie van Goede Vrijdag start in stilte. De voorganger en de dienaren komen de liturgische ruimte binnen en gaan plat ter aarde liggen. De prosternatie herinnert ons aan Jezus’ totale overgave in de handen van zijn beulen én in de handen van zijn Vader. Het doet ook denken aan Jezus’ woorden over de graankorrel die moet sterven in de aarde om vruchten voort te brengen (Joh 12, 24-25).
Jezus’ gevoelens zijn ook de onze
In de liturgie van het Woord laten we eerst de profeet Jesaja aan het woord (Js 52, 13 – 53, 12). Hij beschrijft het lijden van een dienaar, die verder anoniem blijft. Christenen, die vele honderden jaren later deze tekst hebben gelezen, zien in de woorden van Jesaja een voorafbeelding van wat met Jezus is gebeurd: ‘Het waren onze pijnen die hij droeg en onze smarten die hij op zich nam (…) Hij is doorboord om onze zonden’ (Js 53, 4a. 5a).
De tweede lezing uit de brief aan de Hebreeën vertelt ons over Jezus’ gevoelens van angst en onzekerheid (Heb 4, 14-16; 5, 7-9). Deze gevoelens zijn ook de onze, wanneer we met problemen worden geconfronteerd of wanneer het lijden ons pad kruist. Jezus leert ons op zo’n momenten te luisteren naar de stem van God.
Net zoals op Palmzondag wordt het lijdensverhaal van Jezus voorgelezen. Op Goede Vrijdag horen we het getuigenis van de evangelist Johannes (Joh 18, 1 – 19, 42). Hij nodigt ons uit om mee te gaan met de Heer en de pijn te voelen die Hij heeft gevoeld: de pijn van het verraad en de pijn van het geweld. Toch is de liturgie van het Woord niet zonder hoop: de vernederde wordt verheerlijkt. Het samengaan van dood en leven en van pijn en verheerlijking typeren de liturgie van Goede Vrijdag.
Verbonden met allen die lijden
Op Goede Vrijdag verbinden we ons met allen die vandaag lijden. De intenties van de ‘grote’ voorbede verruimen onze blik en verleggen onze grenzen. We bidden niet alleen voor onze eigen kring, maar ook voor hen die ons geloof niet delen. Net zoals Jezus in het uur van de dood aan anderen dacht, bidden ook wij op dit moment voor de hele wereld. De structuur van de voorbede is bijzonder. Nadat de lector of een diaken een intentie heeft geformuleerd, volgt een stiltemoment voor persoonlijk gebed. Het gebed van de gemeenschap wordt samengevat in het ‘collectagebed’ dat de voorganger bij elke intentie bidt.
‘Dit is het kruis’
Tijdens de liturgie van Goede Vrijdag brengen we hulde aan het kruis. Vol eerbied knielen we bij het kruis. We leggen er een bloem neer of vereren het kruis met een kus. Het kruis wordt omhoog geheven en bezongen: ‘Dit is het kruis, waaraan de Redder van de wereld heeft gehangen’ (ZJ 363). Voor wie het kruis enkel ziet als een marteltuig, is dit wellicht vreemd. De kruisiging was de meest vernederende en schandelijke terechtstelling. Toch is net het kruis symbool geworden van ons geloof, want het is hét teken van Gods grote liefde voor elk van ons. Hij laat ons niet los. Ook niet in het uur van de dood.
Voor de kruishulde deed paus Benedictus zijn schoenen uit. Hij naderde het kruis zoals Mozes de brandende doornstruik naderde. God openbaart zich op het kruis. Het kruis is een plaats waar we Hem kunnen ontmoeten.
De stilte gaat door merg en been
De liturgie van Goede Vrijdag sluit af met de communiedienst. De eucharistie wordt vandaag niet gevierd, maar we ontvangen wel het geconsacreerde Brood, Jezus’ zelfgave voor ons. De viering eindigt opnieuw in stilte. Er is geen zegen.
De stiltemomenten in de liturgie van Goede Vrijdag gaan door merg en been. Het lijden in de wereld krijgt een gezicht. En toch groeit stilaan ook het vertrouwen dat God aanwezig is in lijden en dood en met ons meegaat.
Almachtige eeuwige God,
door het sterven van uw Zoon en zijn verrijzenis
hebt Gij ons nieuw leven gegeven.
Bewaar wat Gij in ons hebt bewerkt door uw barmhartigheid.
Verleen dat wij door deel te nemen aan het paasmysterie
een leven leiden dat U is toegewijd.
(Missaal voor zon- en feestdagen, p. 148)
