Vorig jaar mochten we mgr. Jozef De Kesel ontvangen op ’t Zomert in de kerk. Deze keer hebben we dokter Réginald Moreels te gast, chirurg en medeoprichter van de Belgische afdeling van Artsen zonder Grenzen. In een gesprek met Peter Soete – gepensioneerde leerkracht van het VMS en journalistiek medewerker bij KW (Weekbode) – zal hij ons meenemen in zijn leven, dromen en passies. Daarna is er kans tot ontmoeting bij een glaasje.
Zijn leven en werk
Réginald Moreels werd geboren in Gent op 4 december 1949 en groeide er op in de Gentse Franstalige burgerij. Na het behalen van zijn doctoraat in de genees-, heel- en verloskunde aan de Universiteit Gent vestigde hij zich als chirurg in Oostende en was in de jaren tachtig medeoprichter van de Belgische afdeling van Artsen zonder Grenzen, waarvan hij van 1986 tot 1994 voorzitter was. Als chirurg is hij actief geweest in verschillende oorlogsgebieden zoals Angola, Rwanda, Cambodja, Irak, Syrië en Joegoslavië.
Hij was ook actief in de politiek. Hij trad toe tot de toenmalige CVP en zetelde voor deze partij van 1995 tot 2001 in de Senaat. Bovendien was hij van 1995 tot 1999 staatssecretaris en vervolgens minister van Ontwikkelingssamenwerking in de regering Dehaene II. Van 1999 tot 2001 zetelde hij in de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa en de Assemblee van de West-Europese Unie. In 2000 verliet hij de CVP uit ontevredenheid met de koers van de partij. Hij sloot aan bij een groep progressieve christendemocraten rond voormalig partijvoorzitter Johan Van Hecke, die zich verenigden in de Nieuwe Christen-Democraten (NCD). In 2002 ging deze partij op in de liberale partij VLD. In 2004 verliet hij de partij om terug te keren naar de CD&V. Hij verliet de politiek in 2018.
Réginald Moreels bleef al die tijd actief als chirurg in conflictgebieden. Sinds 2014 spant hij zich in om in de stad Beni, in de provincie Noord-Kivu, een minimum aan gezondheidszorg op te zetten. Kivu in het noordoosten van Congo is sinds jaren het toneel van conflicten en een burgeroorlog. Het gebied, waar ruim een miljoen mensen leven, is een blinde vlek voor internationale hulporganisaties. Dat onrecht kon Réginald Moreels niet aanzien. Hij reist jaarlijks een aantal keren naar het gebied om er gratis aan de bevolking de meest dringende medische en chirurgische zorg te verlenen en om er lokale chirurgen op te leiden. Om dit doel te verwezenlijken richtte hij in 2021 de organisatie UNICHIR op, die de bouw van een gespecialiseerd zorg- en opleidingscentrum voor chirurgie en verloskunde plande. Het centrum werd geopend in juni 2023. Moreels zegt hierover: ‘Sinds 2015 ben ik al vaak afgereisd naar Beni om er zwaar zieke patiënten te opereren: alleen, of met bevriende chirurgen, anesthesisten en verplegers. We werkten er in zeer primitieve omstandigheden. Daar maakt het centrum nu gelukkig komaf mee. Ik beschouw het centrum dan ook als mijn laatste grote missie.’
Uit een interview met De Tijd
We halen enkele citaten aan uit een interview met Lukas Lecluyse in De Tijd.
‘Waarvan bent u bang?’
Zijn antwoord: ‘De dood. Zeker op mijn leeftijd. Soms overvalt die angst me heel plots en onverwacht, bijvoorbeeld als ik op mijn fiets door de natuur rijd. Voor het lijden ben ik niet bang, dat kan verlicht worden met morfine. Maar het idee dat het in de toekomst allemaal voorbij zou kunnen zijn en dat ik mijn geliefden nooit meer zou kunnen zien, dat maakt me wel angstig.’
‘Wat is uw financiële guilty pleasure?’
Moreels: ‘Ik heb altijd iets gehad met auto's. Ik wissel graag om de twee à drie jaar van wagen. Daarnaast ben ik dol op het kopen van magazines. Echt grote rijkdom heb ik in mijn leven niet opgebouwd. Ik heb veel vrijwilligerswerk gedaan en heb nooit zelfstandige tarieven aangerekend in het ziekenhuis. We wonen dan ook in een voormalige sociale woning in Zandhoven. Soms kom ik rijke mensen tegen die enkel door gierigheid hun fortuin hebben vergaard. Maar er zijn ook ondernemers – en ik wil dit graag benadrukken – die net enorm gul zijn. Zo kwamen er op een missie in Congo enkele bedrijfsleiders mee die vinden dat hun welvaart gedeeld moet worden. Het is goed om te zien dat sommigen zich bewust zijn van de ongelijkheid tussen arm en rijk en actief iets willen doen tegen armoede.’
‘Waar wordt u, ondanks al uw ervaring, nog steeds zenuwachtig van?’
Moreels: ‘Elke keer als ik aan een operatie begin. Ik krijg dan een gezonde spanning. Gelukkig kan ik nog steeds opereren, mijn handen laten het nog toe. Maar binnenkort zal dat niet meer mogelijk zijn en dat zal mijn eerste dood zijn. Chirurg zijn is een bijzonder vak. Je ontwikkelt een intieme en scherpe relatie met de patiënt, die je zijn lichaam en fysieke integriteit toevertrouwt. Een operatie is een momentopname van volledig vertrouwen.’
Réginald Moreels zag de voorbije jaren met lede ogen hoe conflicten in Congo de bevolking zwaar treffen: honderdduizenden mensen op de vlucht en vluchtelingenkampen waar mensen (over)leven in mensonwaardige omstandigheden. Hij zegt hierover: ‘Ik heb al verschillende oproepen gedaan, ook naar het Vaticaan en naar de internationale gemeenschap. Bij elke escalatie zeg ik: hou jullie eens bezig met dit conflict! Eerst moet er diplomatieke actie ondernomen worden. Landen moeten massaal hun ambassades terugtrekken. Dan moeten er ook economische sancties komen op wapentransport en op grondstoffen die illegaal ontgonnen worden. In combinatie met een sociaaleconomisch herstelplan kan dat ertoe leiden dat de werkloze bevolking – in plaats van hun toevlucht te zoeken in illegale mijn- en wapenhandel – zelf bedrijfjes opricht. Dat is geen droom, het kan echt! Ik heb het al verschillende keren voorgesteld, maar niemand luistert. Het conflict is ook ingewikkeld: het draait om etnische spanningen, economische belangen en controle over natuurlijke hulpbronnen. De Congolese bodem bevat immers heel wat waardevolle mineralen.’
Ongetwijfeld zal Réginald Moreels ons op 29 augustus een beklijvend verhaal brengen!
Erna Nevejant
