TENTOONSTELLING IN DE KERK VAN MANNEKENSVERE
De klokken luiden opnieuw! 100 jaar wederopbouw in Mannekensvere
Op 29 september 2025 zal het precies 100 jaar geleden zijn dat na de Eerste Wereldoorlog de nieuwe klokken weer konden luiden in de toren van de volledig heropgebouwde Onze-Lieve-Vrouwekerk te Mannekensvere.
Dit feestelijk moment van toen wil het Feestcomité van Mannekensvere in herinnering brengen en vieren.
Daarom wordt er deze zomer een tentoonstelling opgezet in de kerk, waarin de 100ste verjaardag wordt belicht van de heropbouw van Mannekensvere na de volledige verwoesting tijdens WO I.
Aan de verkeerde kant van het front
Mannekensvere lag tijdens WO I vlak naast het front.
In oktober 1914 had het Belgische leger – of wat daarvan nog overbleef – zich verschanst achter de IJzer in een poging om de opmars van het Duitse leger te stuiten.
Het Belgische, Franse en geallieerde leger hebben vlak vóór de Duitse inval in Mannekensvere talrijke gebouwen vernield.
De kerktoren werd op donderdag 15 oktober 1914 opgeblazen om te verhinderen dat de Duitsers die als uitkijkpost zouden gebruiken.
Voor vele inwoners was dat het sein om zich klaar te maken voor de vlucht.
Het Duitse leger in Mannekensvere
Op zondag 18 oktober 1914 arriveren de Duitse troepen.
Het dorp, dat vlak bij het front ligt, wordt voortdurend onder vuur genomen.
Op 24 november moeten de Mannekensverenaars op bevel van de Duitsers hun dorp binnen het uur verlaten.
Mannekensvere zal vier jaar lang een leeg dorp zijn en uiteindelijk met de grond gelijk gemaakt worden.
Op het einde van de oorlog is het dorp herschapen in een woestenij met overal puin en ontelbare granaatkraters vol water en verder bossen, hoog riet en overal onkruid.
Onherkenbaar dorp
Pastoor Steen laat in zijn Kroniek van Mannekensvere een inwoner aan het woord die in december 1918 voor het eerst zijn dorp terugziet: ”We hebben goed moeten zoeken waar ons huis gestaan had, en konden het alleen maar vinden doordat er stukken muur van de nonnenschool nog recht stonden.
De Duitsers hadden zelfs van onze grondvesten gebruik gemaakt om obusputten te vullen.
In de puinen van de school hadden ze een versterkte schuilplaats gebouwd.
Over de weg hadden ze een vlechtwerk gehangen en overal stonden hagen van wel twee meter hoog, gemaakt van gevlochten twijgen.
Men kon maar enige meters ver kijken.
Heel het veld stond vol van die hagen.
Er lagen nog hopen munitie, geweren en ander oorlogstuig, dat ze niet hadden kunnen meenemen.”
De zinsverbijstering van de oorlog
In zijn boek Oorlog. Hoelang nog? (2024) noemt filosoof Gerard Bodifee oorlog het grootste kwaad op aarde.
‘Oorlog is een vorm van zinsverbijstering. De redelijkheid moet wijken, het geweten zwijgt, blinde natuurkrachten gaan hun gang als de mens het beest in zichzelf niet langer onder controle heeft.
Het geweld dat dan ontketend wordt, is groter, wreder, woester dan alles wat de dierlijke natuur presteert.
De strijd wordt nu geleverd met wapens, producten van de bijzondere combinatie van vernuft en domheid die de mens eigen is.
De vernietigende kracht ervan is groot genoeg om de aarde zelf zwaar te beschadigen.
Het arsenaal ligt klaar waarmee de menselijke soort zichzelf een genadeslag kan toedienen.’
De veerkracht van de mens
En toch … na elke oorlog toont zich de veerkracht van de mens.
Ook dat is een krachtig en tegelijk ontroerend aspect van de menselijke natuur.
Het is het vermogen om – ondanks het fysisch en psychisch leed – mens te blijven te midden van onmenselijkheid en uiteindelijk weer recht te krabbelen, op te veren, een nieuw bestaan op te bouwen en te geloven in de toekomst.
De veerkracht van de mens na de oorlog is het stille wonder van het herstel.
Wederopbouw
De wederopbouw van Mannekensvere was zo’n daad van veerkracht.
Het betekende niet alleen het fysiek heropbouwen van wat verwoest was, maar ook het verwerken van een collectief trauma.
De verwoesting en de chaos waren echter zo groot dat persoonlijke en gemeentelijke initiatieven slechts druppels waren op een hete plaat.
In 1919 werd de ‘Dienst der Verwoeste Gewesten’ opgericht om de heropbouw van de zwaar getroffen regio’s te coördineren.
In hetzelfde jaar werd de ‘Wet op de oorlogsschade’ gestemd om burgers en bedrijven te vergoeden, al dekte de vergoeding meestal de werkelijke schade niet.
Traag en pijnlijk
De wederopbouw kwam overal traag op gang.
Er moest niet alleen een geweldige hoeveelheid gebouwen heropgebouwd worden, maar alles diende ook te verlopen volgens vaste procedures: architecten aanstellen, plannen maken, budgetten opmaken en laten goedkeuren, en ten slotte aannemers aan het werk zetten.
Daar kwam nog eens bij dat er een schrijnend tekort aan aannemers was, aan ervaren bouwvakkers en bouwmaterialen.
Daarom werden laaggeschoolde arbeiders ingezet om bakstenen van ingestorte gebouwen te kuisen en te recupereren voor hergebruik.
In 1920 begon de echte wederopbouw van Mannekensvere.
In 1923 werden het gemeentehuis, de gemeenteschool en het schoolhuis heropgebouwd door aannemer Charles Broucke uit Slijpe, op plan van architect Theo Raison.
Dezelfde architect tekende ook de plannen voor kerk.
Op 9 juli 1925, de donderdag vóór de kermis, bracht pastoor Baert het H. Sacrament opnieuw naar de nieuwe kerk en droeg hij er de eerste H. Mis op na de oorlog.
Het was de bekroning van de wederopbouw!
De klokken luiden!
Op 29 september 1925 werden de nieuwe klokken gewijd door E.H Deken van Gistel.
Voortaan konden ze weer luiden over het dorp om de parochianen uit te nodigen voor de eucharis-ie en de mensen van Mannekensvere samen te brengen om de grote momenten van het leven te vieren.
Straks willen we op 29 september – precies 100 jaar later – de klokken nog een keer laten luiden over het dorp, als herinnering aan dat feestelijk moment en als eresaluut aan onze voorouders!
Praktische info
De tentoonstelling ‘De klokken luiden opnieuw! 100 jaar wederopbouw in Mannekensvere’ loopt van 1 juli tot 30 september 2025 (10 – 17 u) in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Mannekensvere.
De expo wordt georganiseerd door het Feestcomité van Mannekensvere, in samenwerking met de cultuurdienst van de gemeente Middelkerke, heemkring Graningate en de Kerkfabriek van Mannekensvere.
Op vrijdagavond 11 juli, vóór de start van het smoefelfeest, wordt de tentoonstelling officieel geopend in de kerk.
Daarna biedt de gemeente Middelkerke een drink aan op het smoefelfeest.
Iedereen is hartelijk welkom!
Jo Broucke
