Goed om te weten

Vergeten Mariabeeld

Klein en geschilderd in dezelfde kleur als de gevel: kan dat de reden zijn waarom het Mariabeeldje aan de gevel van het huis in de Speelmansstraat 15 niet opgemerkt werd en dus ontbreekt in het inventarisgedeelte van ' 't Onze Vrowtjie an mien fasaade '?

We hadden recent een aangename babbel met de bewoonster van het huis, die er ons het volgende over toevertrouwde:

"Het huisje - met een oppervlakte van 28 m² - werd een eerste keer geregistreerd op 1 januari 1835. Het behoorde toe aan een bakker of - zo wil het de mondelinge overlevering - aan iemand die een oven ter beschikking stelde voor wie thuis zijn brood had gekneed en het daar kon komen bakken. In 1872 breidde die eigenaar het huis uit tot een oppervlakte van 70 m².
Het huis werd meerdere keren verkocht, tot ik het in 1996 kocht. Ik gaf het de naam 'kicsi muémlek', wat Hongaars is voor 'klein monument'.
In 1990 waren er 'aanzienlijke wijzigingen' gebeurd,  waarbij een grote leefruimte was ontstaan door het wegnemen van de muur tussen de voorkamer en de woonkamer."

Hier alvast de foto's voor wie op zoek wil gaan:

Speelmansstraat 15 (1) - bijgesneden.jpg

Speelmansstraat 15 (2 - detail).JPG

Te groot Mariabeeld?

Een aandachtige Bruggeling, stelde ons - in voorbereiding van een uit te stippelen geleide wandeling - de vraag of het beeld 'Maria lactans' ('Voedende madonna') boven de deur van het huis aan de Spinolarei 21 een beeld is dat oorspronkelijk voor die nis was bedoeld. Zijn twijfel hierover is ingegeven door enerzijds een stijlverschil ten opzichte van de flankerende figuren en anderzijds de grootte van het beeld, waarvan het hoofd zo goed als tegen de bovenkant van de nis stoot.

Benoit Kervyn, auteur van de publicatie ''t Onze Vrouwtjie an mien fasaade' (Brugge, 2020), stelt gerust: het beeld is het oorspronkelijke beeld voor die nis.

De geprofileerde deuromlijsting is bovenaan afgewerkt met twee figuren, zittend op de voluten die de rondboognis flankeren, en die een hoorn des overvloed vasthouden. Zij zijn in halfverheven reliëf omdat ze deel uitmaken van de deuromlijsting en het zou onlogisch zijn mochten ze meer geaccentueerd worden dan het overige van de architectuur.

Maria daarentegen, die als centrale figuur terecht meer in de kijker wordt gezet, is volledig plastisch of driedimensionaal uitgekapt, wat niet het geval is bij de twee decoratieve figuren met de hoorns des overvloeds, die duidelijk ondergeschikt zijn. Het onderscheid wordt nog benadrukt door een verschil in kleurtint in vergelijking met de deuromlijsting en nis. Er is geen reden om te denken dat het Mariabeeld te groot is voor de nis. Vanop straatniveau kan de voorbijganger die indruk krijgen, maar frontaal gezien vanop de hoogte van de nis, is er zichtbaar meer ruimte tussen de schelp en het hoofd van het beeld.

De schelp in het gewelf is typisch voor de barok en is een puur decoratief element eigen aan de 17de eeuw. Daarvan zijn in Brugge tientallen voorbeelden te vinden. De makelaar aan de poort van de Sint-Annakerk met de onderwijzende Anna is er zo een. Het beeld erboven is 17de-eeuws en samen met de deuromlijsting ontworpen. Zowel bij de makelaar als bij de nis komt Anna's hoofd dicht tegen de schelp. Het gaat in beide gevallen om beelden die gelijktijdig gemaakt zijn met de makelaar en de nis; ze werden zeker niet later geplaatst of vervangen.

Tot slot nog iets over het karakter van het beeld, dat een mooi geheel vormt met zijn omgeving: de kunstenaar stelt Maria niet langer afstandelijk voor als koningin, maar geeft haar weer als vrouw onder de mensen: een moeder die haar kind de borst geeft. Een duidelijke stijlbreuk.

Beeldbank Brugge heeft meerdere oude foto's waarop het beeld te herkennen is, zo o.m.
https://erfgoedbrugge.be/p/FO_B02015 (1948)
https://erfgoedbrugge.be/p/FO_B01452 (1916)

(juli 2025)