Van 4 tot 21 augustus was ik met Geert Morlion en Lieve Biesbrouck op bezoek bij priester Jan Van Den Hoven, priester van ons bisdom, sinds 1991 actief in Brazilië. Een getuigenis.
Gemeenschap met straatmensen
Priester Jan leeft in Salvador da Bahia in een leefgemeenschap met dak- en thuislozen. De hele periode van ons verblijf in Brazilië waren we bij hen te gast. De gemeenschap bestaat uit straatmensen, allemaal getekend door het harde leven op straat. De meesten ooit verslaafd aan alcohol of drugs. Allemaal geconfronteerd met geweld. Sommigen aangetast in hun fysieke en psychische gezondheid. Ze zijn met ongeveer 40. Mannen en vrouwen. Jong en oud. Ze vormen een ark-gemeenschap.
Hoe het allemaal begon
Enrique, één van de vijf verantwoordelijken van de gemeenschap (samen met o.a. priester Jan en twee religieuzen), ligt aan de basis. Zelf Fransman heeft hij in 10 jaar bijna heel Brazilië doorkruist en het leven gedeeld met straatmensen. Hij had goede contacten met bewegingen als de Ark en Taizé. Hij ervaarde het als zijn roeping monnik-pelgrim te zijn. De vraag van de lokale bisschop om iets te doen voor straatmensen, was het begin van een nieuw avontuur. De bisschop vertrouwde Enrique de kerk van de H. Drievuldigheid (Trindade) toe, gelegen op de helling aan de haven op weg naar de oude binnenstad. In deze kerk wonen, slapen, eten en bidden ze. Priester Jan, die op dit moment verantwoordelijk was voor de kerk, was vlug in de ban van het nieuwe initiatief. Intussen bestaat de gemeenschap 25 jaar: de viering van deze verjaardag was de aanleiding van ons bezoek.
‘Sta op en wandel’
Men wou niet iets doen VOOR straatmensen, maar MET hen een leefgemeenschap uitbouwen.
Binnen de gemeenschap heeft elk zijn taak: hulp in de keuken, zorg voor hulpbehoevende medebewoners, poetsen, onderhoud in de tuin, … In de mate van het mogelijke draagt elkeen ook financieel iets bij. Aldus wordt elkeen aangesproken op zijn verantwoordelijkheid en draagt iedereen zijn steentje bij.
In een vroegere kapel in de buurt van de kerk worden op geregelde tijdstippen vormingsmomenten aangeboden voor straatmensen: Hoe geraak ik af van drugs of alcohol? Hoe gezond leven? Hoe kan ik mij veilig voelen in een gewelddadig milieu? Hoe mijn leven opnieuw op de rails krijgen? Deze sessies worden telkens afgesloten met een gezamenlijke maaltijd. Wie vrij is van alcohol of drugs kan zich aanmelden om aan te sluiten bij de leefgemeenschap. Belangrijk is dat de kandidaten zelf initiatief nemen: ‘Sta op en wandel!’
Het project is mogelijk dankzij verschillende mensen in dienst (o.a. administratie) en een grote groep vrijwilligers. Dagelijks komen een verpleegster en een ergotherapeute langs. Hoe langer hoe meer hebben bewoners medische zorgen. Er zijn goede contacten met dokters, psychologen, psychiaters en juristen.
Geloofsgemeenschap
Het verhaal van het bezoek van de drie vreemdelingen aan Abraham (Genesis 18, 1-15 ) is de inspiratie van waaruit men gemeenschap vormt. God als een pelgrim op zoek naar een thuis. De drie vreemdelingen worden beschouwd als een voorafspiegeling van de Heilige Drievuldigheid (Trindade). De afbeelding van Rublev is alom in de kerk en de gemeenschap aanwezig. Enrique getuigt: ‘In elke pelgrim zoeken wij God te ontdekken die zelf als een pelgrim op zoek is naar elk van ons’. De gemeenschap leeft naar het model van de oecumenische geloofsgemeenschap van Taizé. Elke dag morgen- en avondgebed en elke week een liturgisch vieren van de Goede Week. De bewoners nemen heel actief deel aan de liturgie: het zingen van Taizé-refreinen, het voorlezen uit het evangelie, het verwoorden van voorbeden, het brengen van een getuigenis. Elke donderdagavond wordt het Laatste Avondmaal herdacht: aan dezelfde tafel waarrond eucharistie wordt gevierd, wordt na de viering soep rondgedeeld. Liturgie en het leven van elke dag: ze horen bij elkaar.
Toekomstplannen
Om nog meer mensen nabij te kunnen zijn, staat een nieuw initiatief in de steigers. Men denkt eraan in de buurt van de kerk een nieuw terrein aan te kopen om mensen in kleine huisjes samen te brengen. Een aantal Braziliaanse zusters hebben alvast reeds hun medewerking toegezegd. Zo groeit wat 25 jaar terug begon als een klein mosterdzaad uit tot een grote boom.
Een beklijvend getuigenis
Het verblijf in Trindade heeft ons alle drie fel aangegrepen: een radicaal getuigenis van authentiek evangelisch leven of hoe het evangelie in daden omgezet effectief het verschil kan maken. Je komt anders thuis. Mij treffen een doorleefd geloof, de serene sfeer, de spontane zorg voor elkaar en een cultuur van dialoog en overleg. De bezielers van het project hebben een weg naar binnen afgelegd, een weg van ontlediging: leeg worden van zichzelf om armen nabij te komen. ‘De ware radicaliteit, zo zegt priester Jan, ligt niet in het zich ontzeggen van materiële dingen (het leven is er sober), maar in het telkens opnieuw graag zien van straatmensen die je pad kruisen.’ In het contact met deze geloofsgemeenschap worden Bijbelverhalen plots indringende uitdagingen. Het verhaal van de verloren zoon, de rijke jongeling, de onwillige genodigden op het bruiloftsfeest, de arbeiders van het elfde uur en de acht zaligsprekingen bij voorbeeld zullen nooit meer klinken als voorheen: ze nodigen uit tot een grondige levensherziening. Met veel dank en bewondering voor de missionarissen die we hebben ontmoet. ‘Als het Rijk Gods bestaat, dan heb ik er een glimp van opgevangen!’
Renaat Desmedt
