Homilie van 22 september 2013

Roger Van den Berge

Misschien heb je je wel al eens afgevraagd na het beluisteren van heldere en klare schriftlezingen, wat de predikant er nog gaat aan toevoegen: wie oren heeft en geluisterd heeft, heeft de boodschap allicht al begrepen. Zeker als beelden gebruikt worden: die spreken soms boekdelen. Maar ik denk dat het niet helemaal overbodig is als ik nog een en ander over de twee lezingen zeg.

1. De profeet Amos, een hardwerkende vee- en vijgenboer, ergert zich blauw aan de luxueuze levensstijl van de rijkelui in de hoofdstad Samaria. Hij vindt het wraakroepend dat ze die luxe verwerven door de kleine mensen uit te buiten. Het stoort hem enorm dat de welgestelden zo zelfingenomen en vanzelfsprekend hun rijkeluisleventje leiden en onverschillig op de armen neerkijken. 
Amos legde met zijn moedig profetisch roepen de vinger op de wond: hoe kun je je nu een mens noemen, laat staan een gelovige jood, als je op een schandalige manier aan je geld komt en de arme mensen ervoor gebruikt en bedriegt? 
Voor ons is Amos' boodschap nog altijd even actueel als 2500 jaar geleden. Als we bereid zijn ons te laten raken door wat hij zegt, kunnen we de vraag niet ontwijken: op welke manier verdienen wij ons geld ? Hoe werkt onze westerse geglobaliseerde wereldeconomie: is het ook door het arme zuiden en oosten te gebruiken voor onze eigen luxe? 

2. In het evangelie van vandaag horen we dat Jezus een man van het volk is: hij gebruikt, om zijn boodschap te brengen, beeldspraak uit het leven van alledag. Hier concreet vertelt hij over de boekhouder van een bedrijf, die de geldstromen van de onderneming ten eigen voordele uitbuit.  
Niet elke dag, maar toch vaak, horen we van diezelfde fraudepraktijken in onze eigen tijd. Wat heeft het beeldverhaal ons te zeggen? Omdat Jezus nogal vreemde conclusies trekt uit de wanpraktijken van de boekhouder, is het goed van er nog even bij stil te staan. 

1) Het is duidelijk dat Jezus ons waarschuwt tegen de mammon, de god van het geld. Dat is zo'n geniepig duiveltje dat het ons met zijn aanlokkelijke voorstellen helemaal in zijn macht tracht te krijgen. Het wil dat geld het doel van al onze zorgen en inspanningen wordt. Geld, geld! Als je het zover laat komen, dan weet je waar je aan toe bent: je wordt van het geld de slaaf.  
Dat kan toch niet de bedoeling van ons leven zijn: slaaf worden van het geld! Gewoonlijk gaan we er prat op vrije mensen te zijn, te leven naar eigen goede verlangens en inzichten, en dan zouden we ons laten inpakken door dat vals geldduiveltje!  
Jezus vertelt hier niets nieuws: iedereen weet het wel. Maar niet iedereen is bij machte aan de verleidende aantrekkingskracht van het geld te weerstaan. Ik en gij waarschijnlijk ook niet. Het is het onderzoeken waard hoever wij gevorderd zijn in het gebruiken van geld voor goede bedoelingen en het afwijzen van geld als doel op zich. 

2) Een tweede klemtoon die we in de parabel aantreffen ligt op de sluwheid van de spilfiguur van de vertelling. Het valt dadelijk op dat die rentmeester, die bedrijfsboekhouder, een gewiekst man is. Hij speelt het klaar, door geldtransacties van bedenkelijke aard, zijn toekomst veilig te stellen.  
Als wij ook eens zo vindingrijk en vernuftig zouden zijn om onze toekomst veilig te stellen! Niet de toekomst die je met geld kunt verzekeren, maar de gedroomde toekomst van echte menselijkheid en waar geluk. Hoe leggen we het aan boord om echt goede mensen te zijn, een gelukkig leven te leiden samen met anderen die ook goed en gelukkig zijn? Dat is het doordenkertje dat Jezus ons hier aanbiedt: ben ik spitsvondig genoeg om te onderscheiden waar het in mijn leven uiteindelijk op aankomt? 

3) Voor de derde boodschap van de parabel moet je wat dieper graven. Ze gaat over het feit dat van die rentmeester wordt gezegd dat hij aan het einde van zijn diensttijd is en de verantwoordelijkheid van zijn schouders wordt genomen. Hij gaat met andere woorden op pensioen.  
Iedereen die een belangrijke post bekleedde en op pensioen is, begrijpt hoe bevrijdend dit kan zijn: er valt veel van je schouders en eindelijk kun je al de lasten en verantwoordelijkheden afschudden. Je kunt eindelijk vrij ademen en je begeven aan dingen die je echt interesseren. Er kan een lichtheid en lichtvoetigheid over je komen omdat je van een zware last bevrijd bent. Er komt nu tijd vrij om aan de belangrijke dingen te denken.

Als Jezus ons de houding van die rentmeester aanprijst, is het misschien juist dat: dat we lichtvoetiger door het leven gaan, onze aandacht zonder angst besteden aan wat echt belangrijk is. Gelovigen kunnen zich het afwerpen van de ernst permitteren en lachen en fluiten: want uiteindelijk dragen zij niet de verpletterende verantwoordelijkheid voor deze wereld. Het is de Schepper die de verantwoordelijkheid draagt! Wat een verlichting! Ik draag niet de loodzware last van al het kwaad en het onheil, de rampen en de ongelukken, het bedrog en de zelfzucht, de ziekte en de dood in deze wereld: God heeft die op zijn schouders genomen en ons ervan bevrijd. Zijn zoon Jezus heeft het ons duidelijk laten zien: hij draagt de zondelast van deze wereld, niet wij. Als we gedaan hebben wat we konden, ons oprecht hebben ingespannen, goed gemaakt hebben wat we verwaarloosd hebben of verknoeid, mogen we na onze diensttijd rustig op pensioen gaan: God zal in de rest voorzien. Als dat geen échte blijde boodschap is!