Meimaand Mariamaand. Hoe vanzelfsprekend voor katholieken. Maar waar komt die devotie eigenlijk vandaan? Hoe is dat gebruik ontstaan? En waarom nu juist de meimaand? We gingen eens op zoek…
Tekening door Stefaan Vanneste van de kapel in de Europastraat te Bavikhove
Met enige goede wil kun je een enkele aanzet aanwijzen in de middeleeuwen, maar van volksdevotie is nog geen enkele sprake. Maria moest de plaats innemen voor allerhande heidense gebruiken. De naam van de maand gaat terug op de Romeinse moedergodin Maia. Zij staat voor vruchtbaarheid, ontluikend leven, liefde. Rond de eerste van haar maand kenden de Romeinen de Floralia, feesten en spelen ter ere van de bloemengodin Flora. Op middeleeuwse afbeeldingen wordt de maand mei geïllustreerd door boeren op het land, bloemen, vogeltjes en ridders te paard die met hun geliefde de natuur intrekken. Wellicht komen daar gebruiken als het dansen rond de meiboom vandaan, en het kiezen van een meikoningin?
Dit soort praktijken zijn heel lang blijven bestaan. Tot verdriet van de kerkelijke overheden. In 1579 probeert Carolus Borromeus, in zijn bisschopsstad Milaan de aandacht van de bevolking af te leiden van dergelijke excessen, en ze om te buigen in gebedsstonden voor het Mariabeeld in de kathedraal. Dat sloeg aan. In die jaren heerste juist de pest in Noord-Italië. Het is heel goed mogelijk dat dit ertoe heeft bijgedragen datde Mariadevotie een succes werd! In diezelfde tijd organiseerde in Rome Filippus Neri voor de jeugd elke dag van de maand mei een Maria-gebedsuur.
Dat gebruik werd door de Italiaanse jezuïeten van de 18e eeuw overgenomen en verspreid. In de maand mei houden ze elke dag Mariameditaties. De inspiratie was mede ingegeven door bloei en succes van de zogeheten Maria-Congregaties, broederschappen die een bijzondere trouw beloofden aan de heilige Maagd, en dat bezegelden met een riddereed of gelofte.
De meditatiestof ontleenden zij aan Ignatius’ Geestelijke Oefeningen en borduurden daar op voort. Ignatius geeft aan hoe de bidder kan verwijlen bij mysteries uit het leven van Jezus. Deze dagelijkse meimaandmeditaties werden door de jezuïeten uitgegeven in devotieboekjes.
Zo verscheen in 1725 het boekje van pater Dionisi ‘Meimaand Mariamaand’. Het bevat adviezen voor het versieren van een Maria-altaar of een Maria-beeld; het beveelt aan dagelijks de rozenkrans te bidden of de litanie van Maria, en elke dag te beginnen met een goed voornemen. Het beleefde talloze herdrukken. Dergelijke boekjes vonden hun weg in heel Europa, en de missiegebieden: Zuid-Amerika en Zuid-Oost-Azië. In 1815 en 1822 bevorderde paus Pius VII († 1823) deze vorm van volksdevotie door er meerdere aflaten aan te verbinden.
Welbeschouwd is de meimaand als Mariamaand dus een recente ontwikkeling in de geschiedenis van het vroomheidsleven. Mooie illustratie van het katholieke geloofsinzicht dat niet alleen de Heilige Schrift, maar ook de traditie vind plaats is van Gods openbaring.
Nog steeds wordt in de Meimaand de aandacht gevestigd op de vele kapellekes t.e.v. Maria. Ze worden mooi opgepoetst en met bloemetjes versierd. En op verschillende plaatsen worden er gebedsmomenten georganiseerd.
GEBED TOT MARIA
AAN MARIA
De kracht, die jou eens heeft bezield
om, bouwend op een visioen,
als vanzelfsprekend dat te doen,
wat onze toekomst open hield.
De kracht, die alle eeuwen door
de onderdrukten heeft bewogen
om, met een toekomstdroom voor ogen,
te blijven in 't gekozen spoor.
De kracht, die in miskenning, pijn,
de moed geeft om toch door te vechten,
je door geen macht te laten knechten,
in kwetsbaarheid juist sterk te zijn.
De kracht geeft jou identiteit:
een vrouw, een niemand, wordt getuige.
Je krijgt een stem, luid klinkt jouw juichen,
jouw lied over gerechtigheid.
Je spreekt niet voor jezelf alleen,
bezingt een kracht, die breekt de machten
in alle landen en geslachten ;
kijk over eigen grenzen heen.
Ook nu nog gaan er vrouwen staan,
net als in bijbelse verhalen.
Zo helpt de kracht, die zij uitstralen,
weer anderen om door te gaan.
Wij bidden tot diezelfde kracht:
geef naam al die vergeten vrouwen,
die ongezien een wereld bouwen,
waar liefde sterker is dan macht.
J. Roelofs-van der Linden
