Homilie van 11 september 2016

Roger Van den Berge

We weten dat er al vele jaren binnen de kerkgemeenschap gezocht wordt hoe de Blijde Boodschap van Jezus in een compleet veranderende tijd kan gebracht worden.  Het dringt zich op: de traditionele wegen van gezin, parochiale verenigingen, katholieke scholen, parochies, dekenijen en bisdommen moeten alle herdacht worden in functie van de nieuwe situatie.  Deze laat zich het meest voelen aan het krapper wordend aantal priesters en religieuzen.  Op hen was in het verleden de plaatselijke kerk, school, beweging, ziekenhuis of parochie gebouwd.  Vele leken nemen nu ook taken waar die vroeger door priesters en religieuzen werden opgenomen: ziekenzorg, godsdienstleerkrachten in de scholen, liturgie, parochieploegen enzovoort…  Maar toch stellen we vast: het aantal pratikerende gelovigen is gekrompen tot onder de 5 percent.  En de honderden kerken en kloosters en pastorieën alleen maar in het bisdom Gent: wie goed toekijkt ziet wel welke problemen zich van materiële en spirituele aard voordoen.

Om die veranderingen het hoofd te bieden is er in ons bisdom gedurende jaren nagedacht en gewerkt aan een pastoraal plan, met een kerkenplan, een dekenale ploeg, collegialiteit tussen de priesters en de leken-medewerkers.  Dat overleggen en overdenken is niet zonder stamp of stoot gegaan. Verandering is voor veel mensen – zeker als ze wat ouder worden – niet gemakkelijk, ja zelfs dikwijls een nachtmerrie. Daarbij komt dat de indruk die soms gewekt werd dat de veranderingen van boven af opgedrongen worden, wrevel en frustraties veroorzaakte. Mensen met elkaar laten spreken en naar elkaar leren luisteren vraagt veel geduld.  Communicatie – ook in een tijd als de onze – verloopt niet altijd zonder problemen.  Maar we zijn het de komende generaties verplicht nu samen te doen wat we kunnen.

Hoe ziet dat plan er dan concreet uit hier bij ons in Dendermonde, in de parochie Vlassenbroek?  Laat ons eerst een grotere schets brengen.  Tot nog toe waren er in het bisdom Gent een 430 parochies, die in een dertigtal dekenijen verenigd waren.  Het plan – dat in uitvoering is sinds 15 augustus - voorziet nu nog een tiental dekenijen voor een veertigtal parochies.  Dat is een decimering.  Dat wil zeggen hier in ons geval dat de dekenij Dendermonde ook het grondgebied van Zele en Lebbeke omvat.  En ook: dat groot Dendermonde (vroeger 14 parochies) is ondergebracht in één parochie met één moderator-pastoor.  

De normale reactie hierbij is: hoe kan dat nu?  Hoe gaat dat kunnen werken?  Worden dan onze parochies afgeschaft?  Hoeveel gaan er nog in leven mogen blijven?  Hoeveel kerken gaan er gesloten worden?  Zullen we ’s zondags niet meer in onze kerk eucharistie mogen vieren? Zal ons zangkoor nog kunnen blijven bestaan? Worden de plaatselijke parochieraden afgeschaft?  Wat gaat men met de huidige pastoors doen? Zullen de 14 kerkfabrieken versmelten tot één enkele, en wie zal daar dan het niet te overziene werk willen doen?

Ik heb me al die vragen en nog veel diepgaandere ook gesteld en erover kritisch gesproken en geschreven.  Zo kritisch was mijn reactie dat ik de naam kreeg van radicaal tegen de diocesane plannen te zijn en er tegen ten strijde te trekken.  Die kwalijke reputatie heeft er voor gezorgd dat – sommigen van u zijn ervan op de hoogte – ik het dringende verzoek gekregen heb om Vlassenbroek te verlaten en op pensioen te gaan, om zo te vermijden dat de vernieuwing in Dendermonde zou gehinderd worden.  Een en ander heeft een andere wending mogelijk gemaakt en dat ik hier zou wegmoeten is geen actuele kwestie meer. Ik moét dus niet weg.

Goed, dat is voor sommigen onder u zeker een opluchting.  Maar wat gaat er dan met Vlassenbroek gebeuren, over enkele tijd als ik hoe dan ook op pensioen ben?  Gaan we ondertussen alles bij het oude laten en dan nadien de boel in de steek laten – après nous le déluge? Moeten we ons niet voorbereiden nu al op de tijd daarna?

Wat er ons te doen staat is te bewijzen wat wij waard zijn en wat ons ons geloof en onze Kerk (en onze kerk) ons waard zijn.  Hoe vitaler onze kleine gemeenschap, hoe meer we kunnen bijdragen aan de noden van hier ter plekke en aan die van anderen.  We hebben hier een traditie van grote generositeit tijdens de advent en de vasten, van Zuid-Afrika tot Pakistan zijn er behoeftige mensen die op onze hulp hebben kunnen rekenen.  We hebben al jarenlang goed verzorgde zondagsvieringen, met koor, misdienaars en lectoren; een aangepaste vormselcatechese; een zorg voor de zieken; een opvang voor mensen die hun kindje willen laten dopen of jonge mensen die willen voor de kerk trouwen: we herbergen de grootste chirogroep van wijd in de omtrek, enzovoort.  Verre van dat dit alles met de nieuwe structuren zou moeten verdwijnen, moet het levendig gehouden worden en geïntensifieerd, zodat we ook over de grenzen van onze kleine gemeenschap in de nieuwe grote parochie onze bijdrage kunnen leveren tot opbouw van Gods Kerk.

Heel concreet, de kritische vragen beantwoordend die we in de beginne stelden:

Hoeveel parochies van de 14 gaan er nog in leven blijven? Die welke vitaal genoeg zijn om én voor zichzelf én – als het nodig is - voor andere gemeenschappen in te staan.

Hoeveel kerken gaan er gesloten worden?  Enkel die waar geen leven meer te bespeuren is en waar niemand nog bereid is er zich voor in te zetten.

Zullen ze ons verplichten om ’s zondags naar een andere kerk te gaan terwijl de onze gesloten blijft?  Een eucharistieviering kan niet zonder priester, en als die niet meer voorhanden is, dan is een eucharistische viering niet mogelijk.  Het kan dan goed zijn af te spreken dat in elke kerk nog om de zoveel zondagen een eucharistie plaatsvindt.  Men kan ook aansluiten bij een naburige gemeenschap.  Of een gebedsdienst houden.  Geen oudere mag in de steek gelaten worden als hij – in de oude terminologie – zijn zondagsplicht wenst te vervullen. Het is zeker niet de bedoeling dat ieder die ’s zondag naar de eucharistie wil gaan, zich naar één centrale kerk zal moeten begeven!

Zal ons zangkoor dan nog blijven bestaan?  Ja, als wij de liturgie in onze plaatselijke gemeenschap vieren.  Misschien zitten er kansen in:  in contact komen met andere koren en in overleg samen een en ander plannen...

Worden de plaatselijke parochieraden afgeschaft?  Geenszins, ze kunnen nog tot intenser leven komen en zich tegelijk volop engageren in de parochieraad van de overkoepelende parochie.

Wat gaat men met de huidige pastoors doen?  De meesten blijven hun functie behouden maar zullen – als hun leeftijd en gezondheid het toelaat – zich niet doodstaren op hun eigen parochie, maar collegiaal ten dienste zijn van de grote parochie. 

Zullen de huidige 14 kerkfabrieken dan versmelten tot één voor gans Dendermonde? Neen! Enkel die kerkfabrieken die, bij gebrek aan parochianen, de kerk(en) (en andere kerkelijke goederen) hen toevertrouwd zullen moeten van de hand doen – enkel die zullen dan in zekere zin zichzelf opheffen.  Zolang echter de kerkelijke gebouwen in gebruik zijn voor de eredienst, is van opheffing geen sprake. Dus: ook in het nieuwe plan blijven de kerkfabrieken van levendige gemeenschappen hun onvervangbare rol vervullen. 

Tot slot. De vernieuwing moet – zoals hier geschetst - niet het karakter krijgen van: dat is allemaal onzin en onmogelijk.  Dat laatste te denken ligt nochtans voor de hand: want het vraagt een nog bijkomende inzet van nog meer leken om de toekomst enigszins te kunnen het hoofd bieden. Meer leken nog, zult ge zeggen, maar de huidige kerkgangers zijn nu al van de derde leeftijd!  En toch zijn er beloftevolle jonge mensen die graag zullen meedoen.  Het is voor hen en voor ons de uitdaging die van ons doopsel en ons vormsel uitgaat.  Hoe oud of hoe jong we ook zijn: God daagt ons uit.  Zo zegt onze paus het: God is een God van uitdagingen. Aan ons om er op in te gaan.

Vlassenbroek, 10 september 2016