Roger Van den Berge
a. Een onmogelijk verhaal?
Als we het evangelieverhaal van de broodvermenigvuldiging beluisteren met een nuchter kritsch-wetenschappelijk oor, dan botsen we al gauw op ongerijmdheden die het totaal ongeloofwaardig maken. Dat er vijfduizend mannen, vrouwen en kinderen niet meegeteld, op een verlaten plek - in de woestijn, staat er in het Grieks - Jezus zijn gevolgd, dat hij hen een hele dag toegesproken heeft (zonder microfoon), is totaal ongeloofwaardig. Dat hij ze bovendien allemaal met slechts vijf broden en twee vissen te eten kon geven en dat er dan nog twaalf korven overbleven, is evenmin mogelijk. Als we zo doorgaan, moet het verhaal sneuvelen en naar de prullenmand verhuizen. Ofwel moeten we Jezus bovennatuurlijke, miraculeuze toverkracht toeschrijven!
Een andere instelling is dus nodig. Zoals we gewoon zijn van Lucas - maar ook van de andere evangelisten (alle vier hebben ze dit verhaal van de broodvermenigvuldiging ) - krijgen we hier in aanschouwelijke verteltermen de diepe betekenis van Jezus, de Christus, ontvouwd. Woordspelingen, getallensymboliek, flash backs en voorafbeeldingen verwijzen naar de oudtestamentische tijd, de lijdensweek, de paasperiode, de tijd van de eerste christenen; zij helpen ons door te dringen tot de eigenlijke boodschap. Een homilie van zeven minuten kan die volheid nooit ontvouwen.
b. "Geef gij hun maar te eten"
Ik kies dan maar een woord uit Jezus' mond dat in het verhaal centraal staat: "Geef gij hun maar te eten". Ik hoor er de barmhartige zorg doorklinken die Jezus had voor de massa's mensen die door hun politici en religieuze overheden verwaarloosd werden. De Romeinse bezetter, de collaborateurs, de kaste van hogepriesters, schriftgeleerden en farizeeën hadden het niet begrepen op het gewone volk. Dat werd overgelaten aan zijn dagdagelijkse beproevingen - als in een eenzame woestijnplaats moet het er gevoeld hebben: het vinden van brood en water, een beker wijn; het vinden van zalf, een drankje, een helpende hand voor hun ziekten en handicaps; het vinden van zin en betekenis in een eerder uitzichtloos bestaan. Jezus werd diep bewogen door die massa's, die "schapen zonder herder" en hij gaat dan ook in de eerste plaats naar hen toe als een geneesheer om te genezen. Het gewone volk voelde onmiddellijk aan dat Jezus van hen hield en voor hen met een groot hart zorg wilde dragen. Zij werden verzadigd door de vriendelijke, hoopvolle woorden die hij tot hen sprak, door de genegenheid die zijn spreken verraadde en die als brood en vis waren die hen zeer goed smaakten en verkwikten. Ze dachten dat de oude profeet Elisa (2 Kon 4, 42-44) teruggekomen was die in de woestijn aan honderd man te eten had gegeven - maar nu was het aan duizenden mannen: een nog grotere profeet was die Jezus!
c. Symboolkracht van de maaltijd
De eerste christenen die dit verhaal hoorden, wisten dat het moest beluisterd worden samen met andere verhalen: de vele oudtestamentische beelden van de rijke, overvloedige, van de beste spijzen voorziene maaltijd waaraan God zijn mensen in de messiaanse tijd uitnodigt; Jezus met zijn leerlingen op het bruiloftsdiner te Kana; Jezus te gast bij Zacheus; Jezus' laatste avondmaal met zijn leerlingen; de tafelgemeenschap van Jezus met de twee leerlingen van Emmaus; het brood en de vis die Jezus voor zijn leerlingen op het strand op een houtskoolvuur had bereid: alle verhalen spreken in gelijkaardige beelden en woorden van de liefdevolle genegenheid en zorg die Jezus heeft voor het volk en voor zijn leerlingen. Brood en wijn worden dé symbolen van die menslievendheid en genezende liefde van de Heer.
d. Brood en wijn: tekenen van liefde midden lijden en dood
De twee verhalen, van het Laatste Avondmaal en van de tafelgemeenschap met de leerlingen van Emmaus springen bijzonder in het oog. Niet enkel om de bijna gelijkluidende woorden die we er aantreffen ("nam het brood, sprak de zegen uit en gaf ze aan zijn leerlingen"), maar vooral omdat ze zo duidelijk verwijzen naar Jezus' lijden en dood. Bij de vreugde van het samenzijn is hier de ondertoon aanwezig van een vreugde die eerst door het lijden en de dood heen moet, wil ze volkomen worden: de schaduwkant van het aardse leven dat als dood eindigt en toch weer opgetild wordt tot eeuwig leven. Midden in het broodvermenigvuldigingsverhaal is het Witte Donderdag en Goede Vrijdag ("Dit is mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt"; "Dit is de kelk van mijn bloed dat voor u vergoten wordt") én Pasen.
e. Sacramentsdag
Het beeld van de feestmaaltijd spreekt ons nog steeds aan. Als we onze vreugde om elkaar, onze dankbaarheid en onze hoopvolle toekomst willen vieren, houden we een feestelijke maaltijd, een banket. Feestdissen hebben wij broodnodig als lichtpunten in het duister van ons zoekend menselijk bestaan met zijn vele vraagtekens, ongerijmdheden en onoverkomelijk leed. Zo verstaan we ook deze Sacramentsdag: wij zijn niet zonder hoop, wij zijn geen achtergelatenen in de woestijn van de wereldtijd: wij zijn integendeel genodigden aan de tafel van de Heer, wij zijn z'n geliefde familie, zijn broers en zussen, zijn dierbaarste vrienden. In brood en wijn schenkt hij zichzelf aan ons en nodigt hij ons uit om ook aan elkaar gegeven te zijn in lief en leed. Zo is de eucharistie een omhelzing van Godswege, én een opdracht evenzeer om elkaar in goede en kwade dagen teder genegen nabij te blijven en aan elkaar gegeven.
Wanneer we straks het H. Brood in de zilveren monstrans hier op het altaar nog enkele ogenblikken uitstellen en bewieroken, is dit geen verafgoding van een stuk brood, geen slaafachtig zich buigen voor een grote ongenaakbare God, maar de uitdrukking van onze dankbaarheid dat in het stukje brood God zichzelf schenkt aan wie het maar wil, dat hij ons met dit eenvoudige teken op al onze menselijke wegen nabij wil zijn, ons wil sterken en in ons midden blijven. Het kleine stukje brood: kracht om te leven, energie om onze dagelijkse opgaven tot een goed eind te brengen. Wij, die van het brood hebben gegeten, kunnen, als we straks weggaan van hier, zelf monstransen, toonbeelden zijn van Gods liefde.
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.