De Sint-Salvatorskerk biedt al vele jaren een nestplaats voor gierzwaluwen. De gierzwaluwen komen pas eind april terug uit hun Afrikaans winterverblijf. Alles gaat dan zeer snel: ze leggen eieren op smalle richels of in kieren van (vaak) oude gebouwen. Het zijn insecteneters en als het slecht weer is, dan deinzen de oudervogels er niet voor terug om enkele honderden kilometers verder voedsel te gaan zoeken. In rechte lijn kunnen ze tot 110 km per uur vliegen. En nog straffer: ze vliegen continu. Enkel voor het broeden vliegen ze niet. Maar paren, slapen, … alles doen ze vliegend. Tegen halfweg augustus zijn de gierzwaluwen al terug op weg naar Afrika.
In 2023 kwam een nieuwe vogelsoort voor het eerst tot broeden op de Sint-Salvatorskerktoren: de slechtvalk. Die overklast de gierzwaluw in snelheid. Het is het snelste dier ter wereld: in duikvlucht halen ze snelheden boven de 300 km per uur! Het zijn felle roofvogels die andere vogels als prooien uit de lucht plukken.
De slechtvalk kwam tot het einde van de twintigste eeuw niet meer voor in ons land: het gif van gevaarlijke sproeistoffen (o.a. DDT) stapelde zich op in de voedselketen van de slechtvalk. De eierschalen van de vogels werden door het opgestapelde gif zo broos dat ze braken nog voor er kon worden gebroed. Die trend is gelukkig gekeerd.
Halfweg jaren negentig plaatste het Fonds voor Instandhouding voor Roofvogels een eerste nestbak op de koeltorens van de kerncentrale in Doel. Slechtvalken zijn van nature bewoners van steile kliffen. In 1996 waren er voor het eerst opnieuw slechtvalkkuikens in Vlaanderen.
In Zuid-West-Vlaanderen werd de eerste nestkast voor slechtvalken in 2004 geplaatst op de elektriciteitscentrale langs de Leie in Harelbeke. Het duurde nog 5 jaar, in 2009 werden voor het eerst 4 jongen geboren. De elektriciteitscentrale sloot de deuren ten gevolge van de vrijmaking van de energiemarkt. De hele site werd verkocht aan een Harelbeeks bedrijf. Het is de bedoeling dat de twee torens, die enkele decennia het beeld van Harelbeke en omgeving bepaalden, worden afgebroken.
De slechtvalk is een beschermde soort en ook zijn nestplaats is beschermd. De nieuwe eigenaar en de stad Harelbeke zochten samen naar een oplossing. De kerktoren van de Sint-Salvatorskerk lag op een boogscheut van de torens en was daardoor uitermate geschikt. De kerkfabriek en het Agentschap Erfgoed verleenden hun goedkeuring. En zo kwam de nestbak van de slechtvalken in februari 2022 boven in de kerktoren van Sint-Salvator terecht. Dat was te laat voor het broedseizoen 2022. In 2022 broedden de valken in een gekaapt eksternest op een pyloon in Bavikhove. Maar in 2023 heeft het koppel valken de bak gevonden én in gebruik genomen.
De beide oudervogels hebben zowel een wetenschappelijke als een kleurring. Die krijgen jonge slechtvalken kort na hun geboorte. Het zorgt er voor dat de populatie van slechtvalken nauwgezet in het oog kan worden gehouden. Het wijfje slechtvalk op de Sint-Salvatorstoren is nog steeds hetzelfde wijfje dat voor het laatst op de elektriciteitscentrale broedde in 2021. Ze heeft een oranje kleurring. Ze is geboren op de TV-toren in Goes, Nederland in 2014. Het mannetje heeft een zwarte gecodeerde kleurring. Hij is in 2019 geboren in een nestbak in Deinze.
Er werden dit jaar 4 jongen uitgebroed, maar één jong haalde het niet. Twee jonge mannetjes en één wijfje verlieten het nest. Af en toe zijn ze nog in het centrum van de stad te zien terwijl ze leren jagen. Ze zorgen er zo ook voor dat de populatie aan stadsduiven niet verder toeneemt. Het stadsbestuur voorziet om, net als in de Sint-Maartenskerk in Kortrijk, een webcamera te plaatsen. Zo kunnen we wellicht in 2024 een nieuw nest van op de eerste rij volgen!
Meer informatie: yves.debosscher@harelbeke.be
