Verslag Wereldjongerendagen 2023 in Lissabon

Maria reisde met spoed … (Lc. 1,39) naar de Wereldjongerendagen in Lissabon!

Samen met Arnoud Nijssen uit Nieuwerkerken en nog 1,5 miljoen andere jongeren trok ik begin augustus naar de Wereldjongerendagen in Lissabon. De WJD zijn het grootste katholieke evenement ter wereld en werden in het leven geroepen door paus Johannes-Paulus II in 1984. Het was vier jaar geleden dat de vorige editie plaatsvond in Panama. De volgende WJD zijn in 2027 in Seoel, Zuid-Korea. Deze Wereldjongerendagen stonden volledig in het teken van Maria en haar liefde voor Jezus. Net als Maria werden de jonge deelnemers opgeroepen om Jezus met vreugde in hun leven mee te dragen en Hem te verkondigen aan de rest van de wereld.

1. Er was nog plaats in de herberg

Het was voor mij de eerste keer dat ik zou deelnemen aan de Wereldjongerendagen. Ik had er al veel over gehoord via de media, familie en vrienden, maar ik was toch erg benieuwd naar het avontuur dat mij te wachten stond. Op maandag 31 juli vertrokken we met het vliegtuig naar Lissabon. Via de organisatie wisten we dat we ons moesten aanmelden in een parochiekerk in het centrum van de stad. Daar bezorgde een vrijwilliger ons al het nodige materiaal: een identificatiebewijs, een rugzak met waterfles, een zonnehoed … Met het identificatiebewijs konden we tweemaal per dag een pelgrimsmaaltijd krijgen in de deelnemende horecazaken. De waterfles kon dan weer bijgevuld worden aan een van de vele kraantjes. Allemaal goed georganiseerd! We kregen er ook te horen waar we de komende week zouden overnachten. De familie Brito had zich kandidaat gesteld om enkele jonge pelgrims in huis op te nemen en wij waren aan hen toegewezen. De vader en moeder van het gezin baatten een kleine koffiebar uit en spraken enkel Portugees. Oei! Gelukkig kon Daniel, de zoon des huizes, goed Engels en vertaalde hij alles naar zijn ouders. Oef! We werden er erg gastvrij ontvangen. Er stond altijd lekkers op tafel als we ‘s avonds terug ‘thuis’ kwamen. Lekkere soep of Portugees gebak… Vooral de pasteis de nata konden ons bekoren! Ook ’s morgens was er een uitgebreid ontbijt voorzien terwijl dat eigenlijk niet tot hun eetcultuur behoort. Maandag- en vrijdagavond kregen we van Daniel zelfs een rondleiding door het centrum. We hadden het niet beter kunnen treffen!

Arnoud en ik hadden ervoor gekozen om niet met een georganiseerde reis naar de WJD te gaan maar alles uit te zoeken ter plekke. Dat gaf ons een grote vrijheid om zelf ons programma samen te stellen. We kozen ervoor om dinsdag een bezoek te brengen aan de City of Joy, een van de vele festivalterreinen in en rond Lissabon. In deze City of Joy, gelegen aan de bekende toren van Bélem, stonden er heel wat kraampjes opgesteld met informatie over katholieke congregaties en organisaties. Ook de Vlaamse diensten voor jongeren- en roepingenpastoraal waren er aanwezig. Daarnaast was er de mogelijkheid om het sacrament van de verzoening te ontvangen en om het H. Sacrament te aanbidden. Het viel ons nu al op hoeveel jongeren er wel niet aanwezig waren in Lissabon! En hoeveel verschillende nationaliteiten! Met onze Limburgse vlag bij de hand was het gemakkelijk om contact te leggen met anderen. Iedereen wou weten vanwaar wij kwamen, sommigen dachten zelfs uit Sri Lanka. We konden dankzij de vlaggen makkelijk andere Belgen herkennen. Zo kregen we van een groepje Franstaligen te horen dat er de volgende dag een ontmoetingsmoment was voor alle Belgische deelnemers. Daar zouden we zeker naartoe gaan! Om de tijd tot aan de grote openingsviering gevuld te krijgen, brachten we nog een bezoek aan het maritiem museum. Daar werd de geschiedenis van de Portugese ontdekkingsreizen en kolonisatie uit de doeken gedaan. Van een standbeeld van Hendrik de Zeevaarder tot een koninklijk schip: we hebben het allemaal gratis mogen bezichtigen dankzij de WJD.

In de avond was er dan het grote startmoment: de openingsviering met de patriarch van Lissabon, kardinaal Clemente. In het park Edward VII, dat voor de gelegenheid was omgedoopt in Colina do Encontro (Heuvel van de Ontmoeting), kwamen bijna een miljoen jongeren samen om te bidden, te zingen en te dansen. De politie deed zijn best om die grote menigte onder controle te houden. De nabijgelegen metrostations werden gesloten en de massa moest zich te voet verplaatsen over de grote lanen richting het park. Een indrukwekkend beeld om te zien! Honderdduizenden jongeren waren, net zoals Maria, ‘met spoed’ naar Lissabon gereisd om er elkaar en de Heer te ontmoeten. Kardinaal Clemente spiegelde ons voor dat ons hele leven een reis is, met elke dag een nieuwe etappe. Deze reis is niet altijd gemakkelijk, maar wel de moeite waard om te maken. Na de viering zetten ook wij onze tocht verder. Op weg naar nieuwe ontmoetingen en ervaringen tijdens deze Wereldjongerendagen.

2. Todos! Todos! Todos!

De volgende drie dagen was er in de voormiddag telkens een rise-upmeeting. Dat is een moment van catechese rond een bepaald thema gevolgd door een eucharistieviering. Deze rise-ups werden georganiseerd per taalgroep of land. En vermits de Vlamingen een heel eind buiten het centrum verbleven, besloten we woensdagvoormiddag naar de rise-up van de Nederlandse delegatie te gaan. Mgr. Hendriks, bisschop van Haarlem-Amsterdam, gaf er catechese over integrale ecologie, een thema dat voor paus Franciscus én de jongeren nauw aan het hart ligt. We ontmoetten er ook enkele Vlamingen van de groep ‘Moeder van de Hoop’. Na een korte tijd van uitwisseling in kleine groepjes konden er nog vragen gesteld worden aan de bisschop. Erg boeiend! In de namiddag was er de bijeenkomst van de Belgen in een park aan de rand van de stad. We spraken er met Mgr. Hoogmartens en zijn reisgezellen die al een week op roadtrip waren doorheen Frankrijk, Spanje en Portugal om alle Vlaamse deelnemers aan de WJD te kunnen ontmoeten. In het park waren er pinnetjes met de kleuren van de Belgische vlag te koop. Ideaal om te kunnen wisselen met gadgets uit andere landen! In de late namiddag gingen we weer terug naar het centrum voor het avondeten en om enkele concerten van christelijke bands mee te pikken op het grote Terreiro do Paço aan de rivier Taag. Tijdens het optreden van het Spaanse Hakuna Group Music stonden enkele tienduizenden Spanjaarden luidkeels mee te zingen met liederen die voor ons totaal onbekend waren. Maar in wat voor een geweldige sfeer waren we terechtgekomen. Wat voor een jeugdige, levendige en moderne Kerk hebben we er mogen zien! Holi, een band uit Frans-Vlaanderen, mocht de avond afsluiten.

Donderdag gingen we naar de Vlamingen in de parochie Famões in de buitenwijken van Lissabon, en dat betekende op tijd opstaan want we moesten een uur reizen met metro en bus om er te geraken. De catechese van vandaag stond in het teken van sociale vriendschap, Fratelli tutti zou paus Franciscus zeggen. Monseigneur Kockerols, hulpbisschop van Brussel, gaf een korte inleiding op het thema, waarna er weer uitwisseling was in kleine groepjes, gevolgd door een panelgesprek en eucharistie. De vrijwilligers van de ‘Vlaamse’ parochie zorgden heel goed voor ons. Na de eucharistie was er gebak en fruit en we kregen zelfs een herbruikbare beker mee! Omdat in de late namiddag de eerste grote ontmoeting van alle jongeren met de paus zou plaatsvinden, stond er in de namiddag een rustige activiteit op het programma. We trokken naar een grote zaal in het centrum waar een conferentie rond geïnspireerd leiderschap vanuit de spiritualiteit van Maria werd georganiseerd. Een honderdtal jongeren reflecteerden samen met de spreker en een panel over dit thema.

Ondertussen begonnen jongeren vanuit heel Lissabon zich te verplaatsen richting Colina do Encontro. Er was massaal veel politie op straat en er werden nog een paar extra straten afgesloten, helikopters en drones hingen in de lucht. Mensen namen een plekje in langs het parcours waar de paus zou passeren en scandeerden in het Spaans ‘Esta es la juventud del papa!’ of ‘Dit is de jeugd van de paus!’. Wat een beleving om mee te maken. De paus leek wel een popster of influencer. En daar is hij dan! In een open pausmobiel, zijn hoofd onbeschermd tegen de warme zon, lachend en zwaaiend naar de omstaanders. Franciscus leek wel zijn tweede jeugd gevonden te hebben. Hij nam uitgebreid de tijd om alle uithoeken van het park te gaan begroeten. We hebben hem zelfs drie keer van dichtbij zien passeren! Uiteindelijk bereikte hij het hoofdpodium waar hij zich richtte tot alle aanwezige jongeren. De paus was hevig tijdens zijn betoog, zo hebben we hem al lang niet meer gezien. Hij had het over God die ons bij naam noemt, ons liefheeft en over een inclusieve Kerk. Franciscus nodigde ons uit om dat beamen. We riepen: ‘Todos! Todos! Todos!’. De Kerk is er voor iedereen! Na een kort gebedsmoment verlieten we het park voor het avondeten en een hedendaagse eucharistische aanbidding. Kortom, weer een dag vol bijzondere ervaringen.

3. Geroepen en gezonden

Ondertussen was het al vrijdag en kon het slotweekend van de Wereldjongerendagen beginnen. We gingen voor de laatste keer naar een rise-upmeeting, opnieuw bij de Vlamingen in Famões. Vandaag stond in het teken van barmhartigheid en verzoening. Na een panelgesprek was er tijd voor een gewetensonderzoek en persoonlijke biecht. Het viel mij op hoe dit eenvoudige moment zovele jongeren raakte. Velen gingen spreken met een priester maar de jongeren konden ook bij elkaar terecht voor een babbel of een knuffel. Mooi om te zien! Aansluitend was er een eucharistieviering, voorgegaan door onze bisschop Patrick, die werd afgesloten met een dankmoment voor de vrijwilligers van de parochie Famões en de medewerkers van IJD. In de namiddag was er de kruisweg op de Colina do Encontro, weer een van die grote aangrijpende momenten. De staties uit het lijdensverhaal van Jezus werden in alle sereniteit overwogen door acrobaten die het WJD-kruis over het podium verplaatsten. Dit werd afgewisseld met persoonlijke getuigenissen van jongeren die zelf een kruisweg in hun leven hadden meegemaakt: uitzichtloosheid, eenzaamheid, relatieproblemen, ziekte, verslaving … het zijn situaties die voor veel jongeren herkenbaar zijn. Ondanks de vele aanwezigen was het toch een intiem moment. Jezus komt ons heel nabij op momenten dat we lijden, hij begrijpt onze pijn. We zijn nooit alleen. Dat was de boodschap die de paus aan de jongeren wou meegeven.

Zaterdagochtend namen we afscheid van ons gastgezin. Vader en moeder gingen op reis naar het noorden van Portugal en wij zouden de komende nacht doorbrengen in open lucht, op de grote vlakte buiten de stad, samen met 1,5 miljoen andere jongeren. We kregen een stevig ontbijt en wisselden nog enkele geschenkjes uit. De paus bracht op dat moment een kort bezoek aan Fatima, voor hij naar Lissabon zou terugkeren voor de slotvieringen. Het beloofde een heet weekend te worden, met temperaturen tot bijna 40°C. Met onze waterflessen goed gevuld gingen we op weg, eerst een stukje met de metro tot aan de rand van de stad. Je zag dat er iets groots op til was want de metrostellen zaten overvol. Eenmaal uit de metro was het nog een uur over een afgesloten autosnelweg wandelen tot we ‘Campo da Graça’ of het ‘Veld van Genade’ bereikten. Onderweg bevoorraadden vrachtwagens de pelgrims met een voedselpakket voor de komende maaltijden. Op het festivalterrein moesten we op zoek naar sector C15. Elk van deze sectoren bood plaats aan honderden pelgrims en was uitgerust met een groot scherm om de vieringen op het hoofdpodium te kunnen volgen. Terwijl we ons installeerden, viel nog maar eens de mensenmassa en de vreugde van de jongeren op. Overal werd er gezongen, gedanst en met vlaggen gezwaaid. Iedereen was klaar om er een onvergetelijke avond en nacht van te maken.

Nadat het WJD-kruis met een zeilboot over de Taag naar het Campo da Graça werd gebracht, kwam paus Franciscus aan. In zijn toespraak tot de jongeren riep hij hen op om ‘missionarissen van de vreugde’ te worden. Net zoals Maria kunnen we niet stil blijven over onze relatie met Jezus. Waarom? Omdat vreugde er is om te delen met de anderen, hier en nu maar ook thuis met de mensen uit onze omgeving. Met iedereen! Todos! De paus eindigde met aandacht te vragen voor diegenen die ons het geloof hebben geschonken, onze (groot)ouders in het bijzonder. Nadien was er stille aanbidding voor het H. Sacrament. De jongeren knielden op hun matras en het was echt stil! Ongelofelijk hoe zo’n menigte zo stil kan zijn voor enkele minuten. Maar na de aanbidding veerden de jongeren weer op en namen ze de oproep van de paus ter harte. De vreugde van het geloof werd met elkaar gedeeld. Er werd nog muziek gemaakt en gedanst tot in de late uurtjes. Maar er werd ook geslapen, vrij goed zelfs gezien de omstandigheden. Slapen onder een open hemel, samen met zovele andere jonge gelovigen, het is een ervaring die ik nooit zal vergeten.

Na een korte nacht begon de zon op te komen boven de Taag. Een prachtig zicht! Op de beats van de muziek van de Portugese priester-dj Padre Guilherme kon het feestje rond 7u ’s morgens weer losbarsten. We waren onmiddellijk wakker, dat kan ik u verzekeren. En ook de paus was nog steeds in opperbeste stemming. Hij wou graag alle jongeren nog eens zien voor de zendingsviering en besloot om met de pausmobiel langs alle sectoren te rijden. In zijn laatste homilie vestigde Franciscus de aandacht op drie aspecten: stralen, luisteren en niet bang zijn. Dat kunnen we door elkaar en Jezus lief te hebben. De jongeren mogen ook vertrouwen op Zijn liefde en daarvan getuigen, ook op de moeilijke momenten, want dan zijn er nog altijd vreugdevolle momenten zoals de Wereldjongerendagen om aan terug te denken. De paus nam ook even de tijd om alle organisatoren en vrijwilligers te bedanken. Het was een geweldige editie en er werd al vooruitgeblikt naar de WJD in Seoel in 2027.

Nadat we de pauselijke zegen hadden ontvangen, werd het themalied van deze WJD en het bekende ‘Jesus Christ, you are my life’ nog een laatste keer gezongen. Het was voorbij! De wegen van 1,5 miljoen jongeren scheidden opnieuw. Sommigen gingen rechtstreeks richting luchthaven of bus. Anderen trokken te voet onder een loden zon terug richting het centrum van Lissabon. Wat nog over was gebleven van de voedselpakketten kon onderweg gedoneerd worden aan de voedselbanken. Ongeveer twee uur later stonden we terug op de stoep voor het huis van ons gastgezin. Met Daniel, de zoon des huizes, konden we nog wat ervaringen uitwisselen want hij had samen met vrienden deelgenomen aan het slotweekend. Na wat opfrissing besloten we de rest van de zondag door te brengen in Sintra. In dit stadje in de heuvels buiten Lissabon konden we ontsnappen aan de warmte van de stad en even op adem komen van alles wat we hadden meegemaakt. De volgende ochtend vertrok ons vliegtuig terug naar huis.

Achteraf bekeken ben ik blij en dankbaar dat ik heb kunnen deelnemen aan de Wereldjongerendagen in Lissabon. Het was een unieke ervaring die ik zal koesteren voor de rest van mijn leven. We hadden een fantastisch gastgezin, mochten geweldige mensen ontmoeten, en konden ervaren hoe divers, jong en levendig de Wereldkerk is. Paus Franciscus kon ons inspireren met zijn aanstekelijke glimlach en met zijn boodschap over de liefde van God en de vreugde van Maria. Ik hoop dat deze WJD nog lang mogen nazinderen in mijn leven en in het leven van onze lokale Kerk. Laten we een voorbeeld nemen aan deze jongeren en het geloof, de hoop en de liefde nog meer aanwezig laten zijn in onze gemeenschappen. Zet de deuren van de Kerk maar open en laat de Wind maar waaien, net zoals daar in Lissabon!

Geschreven door Maarten Blokken