15 augustus FEEST VAN DE TENHEMELOPNEMING VAN MARIA
MARIA, EEN HEMELSE VROUW BEKLEED MET DE ZON
Een oud feest
Het laatste wat we in de Bijbel over Maria lezen is wat de evangelist Lucas over haar schrijft, toen de apostelen na de hemelvaart van Jezus naar Jeruzalem terugkeerden: 'Eensgezind wijdden ze zich aan het gebed, samen met de vrouwen en met Maria, de moeder van Jezus, en met zijn broers.' (Handelingen 1, 14) Aan de hand van apocriefe teksten (waaraan door de Kerk geen gezag wordt ontleend) en volkslegenden kunnen we alleen maar gissen hoe het Maria daarna verging. Bleef ze in Jeruzalem of verhuisde ze naar Efeze, waar het vermeende ‘huisje van Maria’ een drukbezochte bedevaartsplaats is geworden voor zowel christenen als moslims? Klopt het dat ze stierf tussen 36 en 50 na Christus?
Vier eeuwen later, meer bepaald in 431 tijdens het Concilie van Efeze, geven de bisschoppen Maria de titel ‘Moeder Gods' of in het Grieks ‘Theotokos’, wat letterlijk betekent ‘de Godbarende’: Maria heeft niet alleen een mens gebaard die na zijn geboorte God ‘geworden’ is, maar haar kind is al in haar schoot de ware Zoon van God. Van dan af zou de Mariaverering een steeds grotere bloei kennen met feesten, liederen en gebeden, schilderijen en beelden, kerken en bedevaartsoorden aan haar gewijd.
De Ontslaping van Maria
Op het einde van de zevende eeuw werd het feest van Maria Tenhemelopneming door paus Sergius I officieel ingevoerd in Rome. Men herdacht dat Maria, de moeder van Jezus, aan het einde van haar leven door God aan de aardse werkelijkheid werd onttrokken en in de hemel werd opgenomen. Het feest heette eerst Dormitio Mariae of 'Ontslaping van Maria'. Deze naam verwijst naar een oude overlevering die vertelt dat Maria op de Berg Sion in Jeruzalem stierf te midden van de apostelen. Dat in de traditie het sterven van Maria samenvalt met haar tenhemelopneming heeft te maken met de diepe overtuiging dat de dood van de Heilige Maagd vanwege haar zondeloosheid geen vat op haar had. Vandaar dat men liever spreekt van Maria's ontslaping dan van haar dood.
Eigenlijk is dit feest al een eeuw vroeger ontstaan in de oosterse Kerk.
Keizer Mauritius voerde het feest al in 582 in de Byzantijns-orthodoxe Kerk in. Het is één van de grootste feesten in de orthodoxe Kerk. Dat het feest op 15 augustus wordt gevierd heeft te maken met het feit dat reeds vroeger op deze datum de verjaardag werd gevierd van de kerkwijding van een aan Maria toegewijde basiliek nabij Jeruzalem.
Dogma
Het geloofsgegeven dat de Kerk op 15 augustus viert, is pas in 1950 door paus Pius XII tot dogma (officieel leerstuk) verklaard. Het document Lumen Gentium van het Tweede Vaticaans Concilie verwoordt dit dogma zo: ‘Tenslotte is de onbevlekte Maagd, gevrijwaard van iedere smet van de erfzonde, in het voltooien van haar aardse levensloop, met lichaam en ziel in de hemelse heerlijkheid opgenomen en door de Heer verheven tot koningin van het heelal om zo gelijkvormiger te worden aan haar Zoon, de Heer der heren en de overwinnaar van zonde en dood’. (LG 59)
Wat opvalt is de formulering 'opgenomen met lichaam en ziel'. Dat betekent dat de dood geen macht meer heeft over Maria. In tegenstelling tot andere stervelingen hoeft Maria volgens de katholieke leer niet meer te wachten op de Opstanding der Lichamen op de Laatste Dag waarop de mensheid geoordeeld zal worden. Vanwege haar zondeloosheid hoeft zij namelijk niet geoordeeld te worden. Maria's tenhemelopneming is dus de totale aanvaarding van haar gehele persoon, ziel én lichaam - door God.
Hoogfeest op 15 augustus
Dit geloofsgegeven is voor de katholieke Kerk zo belangrijk dat Maria-Tenhemelopneming een liturgisch hoogfeest is. Haar feest in volle zomertijd straalt van vreugde en uitbundigheid. Kardinaal Danneels noemt Maria-Tenhemelopneming het oogstfeest van het kerkelijk jaar. ‘Het feest heeft een persoonlijke zijde: het betreft Maria zelf: zij is voltooid, met ziel en lichaam in de hemel. Maar op 15 augustus kijken we ook naar de Kerk en naar onszelf, en naar de hele schepping. Alles wat leeft en bloeit op aarde – bomen, planten en bloemen, dieren en mensen, ja, zelfs de hele kosmos, is bestemd om te delen in het verheerlijkt leven van Christus en Maria. Maria’s vooruitzichten zijn onze vooruitzichten, haar vreugde is onze hoop. Maria is vandaag niet alleen gelukkig om wat haar overkomt, maar ook omdat ze weet dat wij daar zullen komen waar zij nu is.’
Een vrouw bekleed met de zon
Elk jaar beluisteren we op het hoogfeest van Maria een stukje uit de Openbaring van Johannes: een wonderbaarlijk verhaal over een vrouw die belaagd wordt door een draak. Johannes beschrijft er in zijn visioen in symbolische taal het einde der tijden en welke belangrijke rol Maria, de moeder van de Kerk, heeft gespeeld en nog zal spelen in de verlossing van de wereld.
‘Er verscheen in de hemel een indrukwekkend teken: een vrouw, bekleed met de zon, met de maan onder haar voeten en een krans van twaalf sterren op haar hoofd. Ze was zwanger en schreeuwde het uit in haar weeën en haar barensnood. Er verscheen toen een tweede teken in de hemel: een grote, vuurrode draak, met zeven koppen en tien hoorns, en op elke kop een kroon. (…) De draak ging voor de vrouw staan die op het punt stond haar kind te baren, om het te verslinden zodra ze bevallen was. Maar toen ze het kind gebaard had – een zoon, die alle volken met een ijzeren herdersstaf zal hoeden –, werd het dadelijk weggevoerd naar God en zijn troon. De vrouw zelf vluchtte naar de woestijn. God had daar een plaats voor haar gereedgemaakt.’ (Apokalyps 12, 1-3, 4b-6a)
In dit visioen staat de vrouw symbool voor Maria, moeder van de Kerk. Haar tooi met zon, maan en sterren is een teken van haar hemels karakter. De 12 sterren verbeelden de kosmos en later ook de twaalf stammen van Israël en de twaalf apostelen. De draak is Satan, de tegenstander van de Kerk. Zijn rode kleur wijst op zijn moorddadig karakter. De verschillende koppen duiden op zijn geweldige moordlust.
De zoon van de vrouw is de Messias. Terwijl het kind (Christus) in de hemel voor eeuwig aan de macht van de draak onttrokken is, blijft de vrouw (de Kerk) op aarde aan hem blootgesteld.
Onze-Lieve-Vrouw Ten Hemel Opgenomen in Mannekensvere
In onze Pastorale Eenheid zijn de kerk en parochie van Mannekensvere toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Ten Hemel Opgenomen.
Het glasraam centraal in het koor verbeeldt de hemelvaart van Maria. Ze wordt er voorgesteld op wolken en begeleid door musicerende engelen.
Ook het polychrome beeld van Maria zit vol symboliek en zinspeelt op de passage uit de Apokalyps. Maria wordt hier voorgesteld als Onze-Lieve-Vrouw Koningin van de hemel, Regina caeli.
Op het hoofd draagt ze een witte sluier, teken van zuiverheid. De gouden kroon, de blauwe mantel, de gouden tuniek en schoenen tekenen haar als koningin van de hemel. De lelies op de zoom van haar kleed verwijzen eveneens naar de zuiverheid en zijn het embleem van de onbevlekte ontvangenis. In haar rechterhand draagt ze de scepter, symbool van haar koninklijk gezag.
Op haar linkerarm draagt zij het Christuskind. Hij draagt in zijn linkerhand een wereldbol, teken van zijn wereldheerschappij. Met zijn rechterhand maakt hij het typische Latijnse zegengebaar: de duim, de wijsvinger en de middelvinger omhoog en de twee andere vingers naar binnen.
De maansikkel en de draak onder Maria’s voeten refereren naar de passage uit de Openbaring van Johannes. De maan is in bijna alle culturen vrouwelijk en is vaak symbool van de moedergodin. Maria vertrapt onder haar voeten de draak met de puntstaart, symbool van het kwaad. De rode appel in de getande opengesperde muil herinnert aan Eva’s schuld, de erfzonde waarvan Maria gespaard bleef!
Nog een weetje tot slot
Wist je dat de Europese vlag (12 gouden sterren in cirkelvorm op een blauwe achtergrond) geïnspireerd is op Maria, die in het visioen van Johannes verschijnt met een kroon van 12 sterren? Dat geheim gaf de diepgelovige ontwerper Arsène Heitz uit Straatsburg een jaar voor zijn dood prijs aan de Vaticaanse krant L’Osservatore Romano.
De 12 gouden sterren in een cirkel verwijzen niet naar het aantal lidstaten, maar staan symbool voor de idealen van eenheid, solidariteit en harmonie tussen de Europese volkeren. De blauwe kleur verwijst naar de hemel en haar koningin: Maria!
We mogen hopen dat deze vlag nog lang mag wapperen op het Europese continent dat diep geworteld is in het christendom.
Jo Broucke
