TOEREN TUSSEN 11 KERKTORENS (deel 2)
FIETSEN IN HET HINTERLAND
De fietsroute ‘Toeren tussen torens in Middelkerke’ – een initiatief van de Pastorale Eenheid Sint-Andreas Middelkerke – beleeft deze zomer zijn tweede editie. De brochure is vernieuwd en wordt opnieuw gratis aangeboden in onze kerken. De fietskaart werd ontworpen door de gemeente Middelkerke en is te koop in de toeristische infokantoren of te downloaden op www.routeyou.com. Om u in de stemming te brengen, stellen we het tweede deel van de fietsroute voor.
Schuddebeurze en Rattevalle
Als we de Schuddebeurzeweg inslaan, doet niets vermoeden dat we op de oudste landweg uit de omgeving fietsen. Deze weg die al in 1244 vermeld werd, heette toen Burgweg en liep van Lombardsijde over Leffinge en Oudenburg naar Brugge. De naam Schuddebeurze verwijst misschien naar de gevaren onderweg, toen overvallers reizigers dwongen hun beurs leeg te schudden. We fietsen door het prachtige natuurgebied ‘De Schuddebeurze’ dat ca 40 ha groot is en de natuurlijke overgang vormt van duinen naar polders. Het is één van de weinige duingebieden aan de Vlaamse kust met een ontkalkte bodem. Daardoor is een eerder zuur milieu ontstaan, met een bijzondere en unieke plantengroei als gevolg: heide met gaspeldoorn en zandblauwtje als blikvangers. Delen van het gebied zijn beschermd als landschap. In deze duinen ontspringt een zoetwaterbeek, de Schuddebeurzebeek.
Aan de rechterkant zijn een aantal bunkers de stille getuigen van de Duitse militaire activiteit in WO I en II. De veldbatterij Stützpunkt Bamburg wordt door specialisten-Atlantikwallkenners beschouwd als de meest intacte en best bewaarde veldbatterij die ons land nog rijk is. Vanop het uitkijkplatform bovenop de commandobunker heb je op 5 meter hoogte een mooi uitzicht op de bunkersite en het natuurgebied de Schuddebeurze.
Even verder ligt het gehucht Rattevalle. Je hoeft niet te vrezen voor ratten, want de naam verwijst zeer waarschijnlijk naar de grote dijkbreuk vóó het midden van de 12e eeuw. Een spoor daarvan zien we nog in de scherpe kronkel die de Rattevallestraat maakt net over het kanaal Plassendale-Nieuwpoort. Op de plaats waar de dijk brak, werd de dijk hersteld in een boog rond het gat met kolkend water. Dit noemt men een ‘wiel’ of een ‘waal’. 'Rasewale' of ook 'rossewaal' is een Nederlands woord dat in 1263 voor de eerste keer in Brugse bronnen vermeld wordt.
Op onze weg naar Mannekensvere zien we aan de rechterkant een grote hoeve van de tempeliers met een walgracht: de Koude Schuur. De naam verwijst naar de natte gronden van de IJzerpolders die in de lente moeilijk opwarmen.
Onze-Lieve-Vrouwekerk Mannekensvere
In het begin van de 12e eeuw was de officiële Latijnse naam van deze parochie ‘Onze-Lieve-Vrouwkapelle naast het veer van Mannekin’. De kapel werd waarschijnlijk gebouwd door de tempeliers, die een bijzondere verering hadden voor Maria, de patrones van deze religieuze ridderorde. Later groeide de kapel uit tot een parochiekerk, die zich afsplitste van de moederparochie Leffinge. In 1860 werd de middeleeuwse kerk vervangen door een driebeukige, neogotische hallenkerk met een lage, maar robuuste westertoren. De kerk werd verwoest tijdens de Eerste Wereldoorlog en in 1925 heropgebouwd naar een ontwerp van architect Théo Raison. Binnen stralen de in het wit gepleiserde muren één en al rust uit. Het kerkmeubilair dat vervaardigd werd door de Kunstambachtenschool van de Benedictijnenabdij van Maredsous oogt modern door haar sobere en rechtlijnige vorm. De glasramen in het koor brengen kleur in het geheel; centraal wordt de patrones van de kerk afgebeeld: Onze-Lieve-Vrouw ten hemel opgenomen.
We verlaten de kerk en fietsen via de landweg Mannekensvereweg tot tegen de IJzer. Daar hadden de graven van Vlaanderen een veerpont gebouwd. Mannekensvere was immers een belangrijk verkeersknooppunt over land tussen Nieuwpoort en Brugge, en over het water van de IJzer tussen Nieuwpoort en Ieper, een interessante plek dus om tol te eisen. Mannekin was waarschijnlijk de grafelijke functionaris die het veer over de IJzer bediende.
Onze-Lieve-Vrouwekerk Schore
Fietsend op de IJzerdijk hebben we een prachtig zicht op de statige kerktoren van Schore. De naam is afgeleid van het woord ‘schor’ of ‘schorre’ en wijst erop dat het dorp gewonnen werd op de zee en buitendijks op aangeslibde grond werd opgericht. De eerste vermelding van Schore dateert van 1176 als een parochie gesticht onder het patronaat van de Sint-Pietersabdij van Gent. Het dorp en de kerk werden verscheidene malen geteisterd door oorlogsgeweld, o.m. in 1448, door een Duits garnizoen gelegerd te Nieuwpoort en tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Ook tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het dorp, dat vlakbij het IJzerfront lag, volledig met de grond gelijk gemaakt. Maar dorp en kerk herrezen uit het puin! Tot op 13 juni 1996 het noodlot andermaal toesloeg: de toren van deze neogotische driebeukige hallenkerk vatte vuur. Na de verwoestende brand bleven slechts de buitenmuren overeind. De kerk werd in zijn oorspronkelijke vorm heropgebouwd en op 3 september 2006 door de bisschop plechtig ingewijd.
Alleen het beeld van de heilige Blasius, de tweede patroonheilige van de kerk, heeft de brand overleefd. Met hulp van velen werd het interieur ingericht. De Zusters van Maria uit Zevekote schonken de glasramen in het koor, toen hun kapel een andere bestemming kreeg. De zware torenklok Maria Joanna, die tijdens de brand naar beneden was gedonderd, zwijgt voorgoed achteraan in de kerk. Voortaan mag de nieuwgegoten klok Blasius over Schore galmen.
De Spermaliehoeve
Op het nieuwe fietspad van de Schorestraat en de Brugsesteenweg zetten we koers naar Sint-Pieterskapelle. Onderweg trekt de witgeschilderde Spermaliehoeve temidden van akkers en weilanden de aandacht door zijn monumentale inrijpoort. In het begin van de 13e eeuw bouwde Jonkvrouw Gela op deze recent ingepolderde gronden ‘Abdij Nieuwland’. Zij verhuisde naar hier met haar contemplatieve kloosterorde van cisterciënzerinnen omdat de oorspronkelijke locatie in Sint-Pieterskapelle te klein geworden was. In 1241 verhuisde de gemeenschap alweer naar het gehucht Spermalie in Sijsele. Het klooster werd omgevormd tot priorij met nog slechts een kleine groep religieuzen die de abdijhoeve beheerden. Vanaf 1492 werd het geheel geëxploiteerd als gewone pachthoeve. Na verloop van tijd werd deze hoeve steeds vaker 'Spermaliehof' genoemd, een verwijzing naar het klooster bij Sijsele.
De huidige hoeve werd na WO I heropgebouwd en geniet sindsdien naam en faam in Vlaanderen. De toenmalige BRT was er vaak te gast voor haar populaire programma’s zoals ‘Echo’, ‘Binnen en Buiten’ en ‘Voor boer en tuinder’. Senne Rouffaer alias kapitein Zeppos regisseerde er het jeugdfeuilleton ‘Midas’ en Willem Vermandere zong en speelde er 44 zomers lang de pannen van het dak.
Naar de Sint-Pieterskerk van jonkvrouw Gela
In de verte zien we al de Sint-Pieterskerk. In 1196 bouwde de rijke en vrome jonkvrouw Gela daar op haar landgoed een kapel, toegewijd aan de heilige Petrus. De toestemming van de bisschop laat vermoeden dat het om een ruime kapel ging met een altaar, waar mis gelezen werd. Toen Gela enkele jaren later besloot om in haar kapel een religieuze gemeenschap voor vrouwen op te richten, kreeg ze zelfs de uitgesproken steun en bescherming van paus Innocentius III. Geen kerk in Middelkerke die mooiere adelbrieven kan voorleggen. In de loop van de 13e eeuw groeide de Sint-Pieterskapel van Gela uit tot de parochiekerk van Sint-Pieterskapelle.
De oorspronkelijke kerk werd in 1872, met uitzondering van de romaanse westertoren, gesloopt en vervangen door een nieuwe kerk. Na WO I werd de kerk in 1922 heropgebouwd. Op 1 januari 2019 viel het doek: de kerk werd door de bisschop aan de eredienst onttrokken en ter beschikking gesteld aan de gemeente Middelkerke, eigenaar van het kerkgebouw. Vandaag heeft beeldend kunstenaar Nick Ervinck er achter de gele toegangspoort zijn K.E.R.K. (Kunsthalle ERvincK) ingericht, een dynamische ontmoetingsruimte voor hedendaagse kunst. Binnen blijven de brandglasramen en het hoofdaltaar de laatste getuigen van acht eeuwen religieuze beleving.
Jo Broucke
(ACHTERAAN IN ELKE KERK VIND JE DE HANDIGE BROCHURE)
