Vandaag zijn de meeste mensen geletterd. Dat wil zeggen dat we in staat zijn om te lezen en te schrijven. En dat vinden we vanzelfsprekend. In een samenleving en een cultuur waarin het beeld in opmars is, zijn we best ook beeldgeletterd. Om beelden te kunnen ‘lezen’, om ze kritisch te bekijken, om te begrijpen hoe ze ons denken en doen (willen) beïnvloeden. En daar staan we heel wat minder bij stil. Lode Vermeersch, doctor in de pedagogische wetenschappen aan het HIVA-Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving van KU Leuven, pleit voor meer aandacht voor beeldgeletterdheid en mediawijsheid in het onderwijs, maar ook in vorming, in duidende programma’s op televisie en radio, in musea … Enkele smaakmakers uit het interview in Relevant, januari.
Wel of niets nieuws onder de zon?
Dat beelden ons doen en denken beïnvloeden, is niet nieuw. “We leefden altijd al in een beeldcultuur, van bij de eerste grotschilderingen. Ook in het religieuze leven speelt het beeld van oudsher een dominante rol. Omdat weinig mensen geletterd waren en de Bijbel niet konden lezen, moest de evangelische boodschap op een andere manier verspreid, via stichtende schilderijen”, legt hij uit. “Dat werd slim aangepakt: de boodschap werd verpakt in een intentioneel beeld. Dat beeld moest een effect hebben. Het was vaak beauty in service of education. Beelden werden aantrekkelijk gemaakt opdat gelovigen zich daaraan zouden willen spiegelen, zoals de vrome en zorgende Maria’s van schilder Sandro Botticelli, of zo gruwelijk mogelijk om angst in te boezemen, opdat de goegemeente liefst op de goede weg zou blijven, zoals diens Kaart van de Hel.”
Vandaag zijn mensen geletterd en heeft het beeld in religieuze zin aan belang ingeboet. Door de toename van beelden, is onze omgang ermee bovendien veranderd. “We zien wel veel meer beelden passeren, maar bekijken ze minder lang. We scrollen erdoor. Ons oog blijft maar een fractie van een seconde hangen bij een beeld, waardoor het lang niet meer zo stichtend kan zijn”, aldus Lode. “Tegelijk krijgt religie in haar verkondiging via beeld steeds meer concurrentie van de marketeers in deze wereld, die op hun beurt concurrentie hebben gekregen van Jan met de Pet, jij en ik, elk met onze smartphone. En al zijn de verhoudingen totaal anders dan vroeger, het draait nog steeds om beauty in service of education, of vandaag veeleer: beauty in service of influence.”
En wist je dat de selfiecultuur een religieuze ondertoon heeft?
Lees meer in ‘Relevant’.
Abonneren kan via abonnementen.relevant@kerknet.be. Info op www.relevant-bisdomantwerpen.be.
Een abonnement kost 25 euro. Een los nummer kost 10 euro.
Info op 03 202 84 30.
