“Antwerpen is een van maar weinig plaatsen ter wereld waar je Maria op menig straathoek letterlijk tegen het lijf kan lopen.” Zo verwijst bisschop Bonny naar de vele straathoekmadonna’s in de Antwerpse binnenstad in zijn voorwoord op de gids ‘Het verhaal van zestig Madonna’s en Heiligenbeelden in de Antwerpse binnenstad’. Het handige boekje in zakformaat is een uitgave van de Vereniging Voor Kruis en Beeld ter gelegenheid van haar negentigjarige bestaan.
“Antwerpen heeft van oudsher een bijzondere devotie tot Maria, patrones van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal en ook van de stad. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat het merendeel van de Antwerpse religieuze straathoekbeelden madonna’s zijn”, weet Alain Cols, secretaris van de Vereniging voor Kruis en Beeld. “Bij de beelden, waarbij vele uit de achttiende eeuw, hing er vaak een olielampje als devotielicht, dat later een functie kreeg als straatverlichting.”
Te veel verf en een bloemkool
Toen het onderhoud van de beelden door de wijkbewoners tussen de twee Wereldoorlogen wat begon te verwateren richtte pastoor-deken Zech van de Onze-Lieve-Vrouwekerk met kanunnik Striels en enkele notabelen eind 1934 de Vereniging voor Kruis en Beeld op, om de zorg voor de beelden in de Antwerpse binnenstad globaal in handen te nemen. Reden genoeg voor de Vereniging om negentig jaar later, van mei vorig jaar tot mei dit jaar, feest te vieren.
“Ook vandaag ijveren we voor het behoud, de restauratie en de ontsluiting van de straatbeelden in de Antwerpse binnenstad”, vertelt Alain bezield. “Vroeger ontfermden buurtgenootschappen zich over de madonna’s: het bijvullen van de olie, het paleren ter gelegenheid van een processie, het onderhoud van de Madonna’s, met goede bedoelingen, maar niet altijd met de juiste middelen. Een opfrisbeurt bestond uit een lik verf. Bij sommige beelden vonden we wel veertig lagen verf terug. Of het hoofdje van kindje Jezus werd zo vaak hersteld dat het op een bloemkool leek. Dankzij de technische vooruitgang kunnen we vandaag onderhoud en restauratie op een professionele hoogwaardige manier aanpakken.”
Concreet deelde de Vereniging de binnenstad in twaalf sectoren in. Per sector doet een vrijwilliger twee keer per jaar een ronde langs alle beelden en kent ze een kleurencode toe in functie van hun staat en nood aan herstelling. Financieel kan de vereniging rekenen op de eigenaar van het pand waar het beeld staat, op subsidies voor zo’n vijftig van de 165 beelden, op donoren en sponsors. Jaarlijks neemt ze een vijftal beelden onder handen.
De Vereniging grijpt de negentigste verjaardag niet alleen aan om terug te blikken, maar ook om stil te staan bij de uitdagingen die zich aandienen. “Een eerste uitdaging is het borgen van gegevens en het vernieuwen van het onderzoek”, stelt Alain. “We dromen ervan om verder grondig onderzoek te doen naar historische, religieuze, sociale en kunsthistorische aspecten. Dat kan een manier zijn om ook in de bredere samenleving interesse te wekken voor de madonna’s en hun verhaal. Ik denk bijvoorbeeld aan de wijken Sint-Antonius of Sint-Andries, waar Maria vroeger een belangrijke rol speelde in het sociale leven.”
Financiën en verjonging
Ook het financiële plaatje en de verjonging vormen een issue. “We moeten zelf als vereniging verjongen. Tegelijk hopen we ook meer jongeren aan te spreken met het verhaal van de straathoekbeelden. Daartoe moeten we dat zelf op een modernere manier brengen. Religie wordt een steeds moeilijkere inrijpoort”, beseft hij. “We focussen best eerst op het historische of sociale verhaal van de madonna’s, om dan in een volgende fase de spirituele insteek ter sprake te brengen.”
Want Maria heeft een mooie boodschap te brengen, klinkt het overtuigd. “Het is een mooi paar, moeder met kind. Een paar dat hoop uitdraagt. Maria, als tedere moeder, die heel wat heeft meegemaakt, spreekt mensen aan wanneer ze het moeilijk hebben. Ze boezemt vertrouwen in en doet ons hopen via haar dichter bij God te komen.”
Praktisch:
Op 4 mei om 14.30 uur organiseert de vereniging een afsluitend ‘hoop’-concert in het ‘Schooltje’ in de Sint-Pauluskerk.
De vereniging organiseert ook rondleidingen op vraag. De uitgave ‘Het verhaal van zestig madonna’s en heiligenbeelden in de Antwerpse binnenstad’ kan u bij de Vereniging bestellen of in de kathedraalshop vinden. Prijs: 15 euro. Alle info op www.verbeelding.be of bij info@vkenb.be |
Lees meer in ‘Relevant’, het magazine van het bisdom Antwerpen.
Abonneren kan via abonnementen.relevant@otheo.be.
Info op www.relevant-bisdomantwerpen.be. Een abonnement kost 45 euro. Met een steunabonnement van 75 euro steek je ons een hart onder de riem.
Een los nummer kost 15 euro. Info op 03 210 08 30.
