Het project ‘Kapelletjes in Vlaanderen’ raakt ongetwijfeld de snaar van menige ziel. De hernieuwde aandacht voor de duizenden kapellen in Vlaanderen klinkt velen immers als muziek in de oren. Figuurlijk, maar ook letterlijk, want rond kapelletjes zijn aloude Marialiederen nooit veraf.
“ ’t Bouwt u tempels en kapellen van de zee tot in de hei”, schreven Clem De Ridder en Emiel Hullebroeck destijds in hun Marialied Lieve-Vrouw der Lage Landen. Met zeker meer dan vijftienduizend zijn ze, de talloze kapelletjes op hoeken, in weiden en langs gevels. Met ondersteuning van Kadoc, het Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving, is PARCUM, het museum en expertisecentrum voor religieuze kunst en cultuur, ze volop aan het inventariseren op een bewust laagdrempelige website www.kapelletjes.be. Zo wil PARCUM de eeuwenoude tradities en verhalen die aan kapellen verbonden zijn bewaren voor het nageslacht.
“Behalve het in kaart brengen van kapelletjes, proberen we ook een lokale dynamiek daarrond tot stand te brengen, zoals het Mei-Wij-moment dat vrouwenvereniging Ferm in de meimaand uitwerkte”, vertelt Johan. Vanuit CCV is hij projectmatig betrokken in een werkgroep met medewerkers van PARCUM, CCV en Ferm, waarin hij mee de lokale dynamiek trekt. “In samenwerking met Koor & Stem ontwikkelden we een project rond tien Marialiederen. Die vaak aloude en vertrouwde gezangen bezitten de kracht ook mensen met dementie aan het zingen te brengen. Koor & Stem publiceert de partiturenbundel en samen met het koor Koordinaat zorgden we voor de opname”, vervolgt Johan, meteen ook technicus van dienst.
Reeds meer dan tien jaar is Filip Zutterman een pionier wat betreft het zingen met mensen met dementie. “Het is organisch begonnen en gegroeid”, blikt Filip terug. “Wat me diep en blijvend heeft getroffen tijdens het werken met mensen met dementie is dat een moeder of vader haar of zijn kind niet meer herkent. Wellicht is dat een van de diepste pijnen die een kind moet doorstaan. Want zó juist is wat de dichteres Maria Neeltje Min zegt: ‘Voor wie ik liefheb wil ik heten.’”
Sindsdien kiest Filip voor de ziekenzalving steevast het verhaal van de genezing van de blinde. “Daarin vraagt Jezus tussendoor: ‘Wat ziet ge?’, waarop de blinde in het genezingsproces zegt: ‘Ik zie mensen, ze lijken op bomen.’ Zo zie ik in het voortschrijdende verlies van herkenning toch hoe mensen met dementie gevoelig blijven voor mensen die zijn als bomen: mensen als een stevige stam, mensen die schaduw bieden tegen te hevige zon … Kortom, mensen die betrouwbaar zijn. Op hen wil ik mijn koers op richten, zoals de ‘funiculare’ in Bergamo de nieuwe lagergelegen stad verbindt met de oude stad hogerop.”
“Dit is wat ik ervaar in het zingen met mensen met dementie,” besluit Filip treffend, “het ontstaan van allerlei verbindingen die een mens weer includeren: met zichzelf, omdat zingen de hersenen op zo veel verschillende plekken tegelijk triggert, maar ook sociaal en zelfs in de tijd: zingen creëert immers ook nieuwe herinneringen … De diepste dynamiek van wat hier gebeurt, noem ik het oproepen van zin, aansluitend bij de ervaring van Hildegard von Bingen: ‘de ziel zingt’.”
Johan Govaerts
Filip Zutterman heeft nog veel meer boeiends te vertellen. Johan Govaerts mocht hem interviewen en filmen in een woon-zorgcentrum waar je hem aan het werk ziet. Bekijk de opname via deze QR-code:
Lees meer in ‘Relevant’.
Abonneren kan via abonnementen.relevant@kerknet.be. Info op www.relevant-bisdomantwerpen.be.
Een abonnement kost 25 euro. Een los nummer kost 10 euro.
Info op 03 202 84 30.
