“Ik zat gevangen en jullie kwamen naar mij toe” (Matteüs 25, 36)
Ik kan het mij herinneren alsof het gisteren was: in 2001 riep Raf Verbeeck, de toenmalige verantwoordelijke voor Gezinspastoraal, alle gevangenisaalmoezeniers van ons bisdom samen. In navolging van het bisdom Brugge wilde ze in een gevangenis in ons bisdom ‘Tralies uit de weg’ opstarten. Dat project wil via gespreksgroepen werken aan verbondenheid tussen mensen binnen en buiten de muren. In overleg met de aalmoezeniers viel de keuze op Merksplas en meer bepaald op de groep geïnterneerden die er verbleef. Geïnterneerden zijn mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard. Eigenlijk krijgen ze geen straf maar een maatregel ‘ter bescherming van de maatschappij’ opgelegd. Ze horen in feite niet thuis in een gevangenis, wel in een (psychiatrische) instelling waar ze behandeld worden voor hun problematiek.
Van buiten en van binnen
Van bij aanvang is ‘Tralies uit de weg’ een samenwerking tussen Gezinspastoraal/Centrum voor Christelijk Vormingswerk Antwerpen en de katholieke aalmoezeniers van de strafinstelling van Merksplas. CCV spreekt mensen ‘van buiten’ aan, mensen met een groot hart, met een grote openheid naar anderen toe en bereid om te delen vanuit het eigen leven. De aalmoezeniers spreken mensen ‘van binnen’ aan, aanvankelijk enkel geïnterneerden, inmiddels ook veroordeelden.
Momenteel organiseren we een reeks gespreksavonden in het voorjaar met veertien mensen ‘van binnen’ en tien ‘van buiten’ en een reeks meditatiebijeenkomsten in het najaar. Ondanks de veranderingen die het project in de loop der jaren heeft doorgemaakt, zijn de twee grondpijlers een constante gebleven: werken aan verbondenheid en aan gelijkwaardigheid.
Onbekende wereld
Verbondenheid omdat de wereld achter de tralies een grotendeels onbekende wereld blijft voor mensen van buiten, ondanks allerlei televisieprogramma’s, een wereld waarover veel vooroordelen en misverstanden bestaan. Wie zijn ze echt, de mensen achter de muren? Wat gaat er in hen om? Gedetineerden van hun kant voelen zich vaak uitgesloten en opzijgezet door de samenleving. Velen ervaren het als een openbaring dat mensen van buiten tijd voor hen maken, naar hen luisteren, hen willen ontmoeten. Het sterkt hen in hun eigenwaarde. Het geeft hen het gevoel ‘iemand’ te mogen zijn, iemand met gebreken, maar ook met mooie kanten.
Gelijkwaardigheid omdat er veelal over de hoofden van gedetineerden heen gesproken en geschreven wordt. Er worden rapporten gemaakt óver hen, verslagen en adviezen geschreven óver hen. Tijdens de gespreksavonden kunnen ze in dialoog gaan ‘met’ anderen, medegedetineerden en mensen van buiten. Die gesprekken zijn geen losse, vrijblijvende babbels. Er worden bewust onderwerpen gekozen waarbij iedereen zijn inbreng kan doen, zijn verhaal kan vertellen, zowel mensen van binnen als mensen van buiten. Onderwerpen ook die ‘dieper’ voeren, naar het persoonlijke of het innerlijke, met respect voor de grenzen van elkeen. Elk mag (en moet) zelf bepalen wat hij/zij wel en niet wil delen.
Onwennig
Het is mooi om zien hoe – vooral nieuwe – deelnemers van buiten onwennig en soms wat onzeker binnenkomen. Wat staat er hen te wachten? Wie gaan ze ontmoeten? Hoe zal het verlopen? Maar al snel is het ijs gebroken. De mensen van binnen blijken, ondanks hun verleden en hun ‘feiten’, ‘gewone’ mensen te zijn, met een eigen persoonlijkheid, een eigen verhaal. En waar het binnenkomen de eerste keer langs beide kanten nog wat aarzelend verloopt, worden er bij de tweede bijeenkomst vrolijk handen geschud. Tijdens een informele koffiepauze zet zich dat verder in een losse ontmoeting tussen twee of meerdere mensen. Zo worden muren neergehaald en bruggen gebouwd. Kortom, zo groeit er verbondenheid.
Omdat ‘Tralies uit de weg’ ook wil sensibiliseren omtrent de wereld achter de muren, proberen we elk jaar enkele nieuwe mensen van buiten warm te maken voor het project. We hopen dat zij, overal waar ze komen, kunnen en durven te getuigen over hun ervaringen en op die manier bijdragen aan een genuanceerder beeld over de gevangenis en over de mensen die er verblijven. In die zin hebben de mensen van buiten een ‘profetische’ waarde.
Mark De Cordt,
Aalmoezenier in de gevangenis van Merksplas
Lees meer in ‘Relevant’.
Abonneren kan via abonnementen.relevant@kerknet.be. Info op www.relevant-bisdomantwerpen.be.
Een abonnement kost 25 euro. Een los nummer kost 10 euro.
Info op 03 202 84 30.
