Werken met Bijbelse symboolpanelen

Wie aan de slag wil met deze methodiek, heeft het best al eerst eens zelf ‘gedaan’… Die ervaring helpt immers om de bedoeling van deze vorm van werken met bijbelverhalen onder de knie te krijgen.

Geïnteresseerde catechisten-, parochie-, of andere ploegen mogen daarvoor altijd contact opnemen met kristl.van.cleemput@ccv.be voor het organiseren van een vormingsavond hierrond.

Op onze downloadpagina vind je alle symbolen printklaar, met vermelding van de te gebruiken kleur. Met dank aan Dominique Vandebergh, sdb, voor de printvriendelijke lay-out.

Bijbelse symboolpanelen

Bijbelverhalen lees je niet op dezelfde manier als een krantenartikel, een geschiedenisboek, een liefdesbrief of een gedicht. Toen men deze verhalen opschreef, maakten de schrijvers ook gebruik van symbolische taal. Om de bijbelse verhalen te begrijpen, is het dan ook nodig te durven overstappen van de vraag “is dat werkelijk zo gebeurd?” naar de vraag: “wat wil dat verhaal ons vertellen? Wat wil het ons vertellen over God en mens?”

Het werken met symboolpanelen is geïnspireerd op twee franse catechetische methodieken, één die je best kan beschrijven als een poging tot bijbelse catechese door middel van tekeningen en één die de nadruk legt op de symbolische betekenis  van de bijbelse teksten. De werkvorm zoals wij hem hier uiteindelijk beschrijven, werd uitgewerkt door Reinhilde Houtevels – Minet (Maison de la P(p)arole Kikayone in Sint-Lamberts-Woluwe)

Bij het werken met symboolpanelen worden er vier stappen doorlopen. De vijfde is een uitwisseling met elkaar, het vertellen van de eigen ervaringen aan de anderen. De uitbeelding van de tekst, gebeurt aan de hand van een reeks gestileerde tekeningen. We beschrijven de werkvorm hier stap voor stap.

Stap 1: situeren

De catechist leest het verhaal  voor en situeert het in het betreffende bijbelboek. Wat was er voordien gebeurd, hoe komen de personages terecht in de situatie waarin ze nu verkeren. Waar speelt het zich af en wanneer?

Stap 2: vragen en verbanden

1. Zijn er vragen naar extra uitleg? Woorden die niet begrepen worden, iets dat men niet goed kent... het gaat hier om vragen op het puur letterlijk niveau.
2. Aan welke teksten van de bijbel (zowel eerste als tweede testament) of aan welke elementen van de liturgie doen sommige woorden, uitspraken, beelden je denken? (het is goed mogelijk dat hier niet veel uitkomt, maar toch maar even proberen...)
3. Vragen naar de inhoud van de tekst. Wat gebeurt hier eigenlijk, verstaan we dat? Wat strookt er niet met de logica? Waarom zijn sommige details vermeld? Dit zijn vragen waarop geen duidelijk of juist/fout antwoord te formuleren valt, maar waarover je samen met de groep in gesprek zult moeten gaan. Hoe verstaan anderen het, wat zouden zij hier op zeggen?

Stap 3: het verhaal
Na al wat we gehoord hebben... kunnen we nu uit het verhaal halen wat voor ons belangrijk is. Is er een beweging in het verhaal? Welke? Wie speelt er mee in het verhaal? Wat gebeurt er met die mensen? Treedt er een verandering op? Je kan de deelnemers alle personages die voorkomen laten onderlijnen in hun tekst. Dan kijken met welke personages er iets gebeurt. Wie doet wat? Wie overkomt wat?

Stap 4: het symboolpaneel
De deelnemers worden in groepjes van maximaal 5 verdeeld.
Ieder groepje krijgt een prikbord of legblad en een set symboolfiguren (zie verder). Vermits dit de eerste keer is dat je hiermee werkt, zal je de deelnemers even toelichting bij de figuren moeten geven.
Opdracht voor de deelnemers: beeld deze situatie uit aan de hand van de symbolen. De catechist gaat in elk groepje even kijken of het werkt. Welk symbool willen we gebruiken? Waarom dat symbool? Waarom in die houding?
Kom niet te snel met oplossingen aandraven, maar ga in gesprek met de deelnemers. Wat zouden zij kiezen? Waarom?

Stap 5: uitwisselen
Aansluitend bekijken we met alle deelnemers samen de verschillende taferelen. Elk groepje mag zijn tafereel ook verduidelijken. Ook de catechist stelt verduidelijkende vragen. Belangrijk om op het spoor te komen: waar staat Jezus, waar staat God, waarom heb je dat zo in beeld gebracht? Als we alle panelen bekeken hebben: wat hebben we voor nieuws ontdekt.

Betekenis van de symbolische tekeningen

Hier vind je een beschrijving van de verschillende tekeningen/symbolen die gebruikt worden. Je kan ze ook downloaden, zodat je ze kan afdrukken, kopiëren in de aangegeven kleur en uitknippen. Je hebt best een paar exemplaren van elk symbool.

Elk van de tekeningen/symbolen kan verschillende betekenissen hebben: hieronder zijn er alleen bij wijze van voorbeeld enkele aangegeven. Pas bij het lezen van de Bijbel ontdekt men hoeveel er mogelijk zijn.  
 

OVER DE KLEUREN
---

Rood: avond, profeten, bloed

Blauw: water, nacht, vrouw

Bruin: streng, soberheid, moeilijkheid

Grijs: steen

Geel: middagzon, woestijn, dorst

Oranje: kleur van de zon in de vroege ochtend van Pasen, wijst altijd op een verband met God, met de verrijzenis (vb een personnage in het wit maar omhuld met een oranje aura = iemand die vervuld is van Gods Geest)

Vaalgroen: ziekte, dood

Groen: openheid, hoop

OVER DE ELEMENTEN
---

Trouwring: verbond

Altaar: offer

Weg: hoop, gang

Mandje: leegte of volheid

Kruis: moeilijkheid, passie

Woestijn: bezinningstijd, rijpingstijd

Opborrelend water: leven, dorst

Water-zee: kwaad, dood

Geopend hek: bevrijding

Gesloten hek: kwaad, opsluiting, lijden

Kruik: vervulling of tekort

Jeruzalem: plaats van dood en verrijzenis (kruis en opgaande zon)

Maan en ster: nacht, duisternis

Gesloten huis: dat door Christus (of de apostelen) niet is bezocht, opsluiting

Open huis: kerk, plaats waar het Woord wordt gehoord en Christus en de anderen worden ontvangen.

Berg: moeilijkheden, ontmoeting met God

Vogel of geopend boek: Woord

Brood en wijn: eucharistie, voedsel uit God

Rots: waaruit in de woestijn water ontspringt (Christus in de brief aan de Hebreeën)

Boekrol: eerste testament (tanakh)

Oranje zon: dageraad van Pasen

Gele zon: middag, als men dorstig is

Rode zon: avond

Tafel: communie

Tafel met een kruis als een mast: kerk, Petrus’ boot
 

OVER DE FIGUREN
---

Jezus: in het oranje, in de 7 voornaamste houdingen: lopen, bidden (vragen), verkondigen (bejubelen), voorschrijven, bespreken, dienen (genezen, zich om iemand bekommeren), zitten (bestendigheid).

Leerlingen en apostelen: in het wit, houdingen net als Jezus

Profeten: (al diegene die spreken namens God): in het rood, zich gedragend zoals Christus

De gemeente: de twaalf aan een tafel

De menigte: in neutrale houding, armen hangend langs de zijden

De zieken:     

• in een “neutrale” houding, de tekening wordt plaatselijk vaalgroen gekleurd  om de kwalen aan te duiden waar de betrokkenen aan lijden (groene ogen voor de blinden, groene vlekken over het hele lichaam voor de melaatsen, enz…)
• op een draagbaar: lammen met armen en benen vaalgroen, doden vaalgroen over het hele lichaam
• in een houding van zelfgenoegzaamheid (buik naar voren): schriftgeleerden en (soms) Farizeeën.