B-cyclus vierde zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Profeten leven uit Gods Aanwezigheid

Wat is een profeet? In Bijbelse zin is een profeet iemand die spreekt vanwege GOD en van GOD uit. Dat spreken staat helemaal los van het behagen van mensen. Het staat ook los van eigenbelang en zeker van eigenmachtigheid. Eerlijk gezegd: zo'n spreken kom je niet vaak tegen. Ons menselijk spreken is doorspekt van motieven allerlei, soms verborgen voor onszelf, van belangen die verdedigd moeten worden, van wensen die vervuld moeten worden. Daar is op zich niks mis mee. Een mens is juist mens door zijn concrete context, door zijn levensverhaal, door zijn verlangens, en ook door zijn mislukkingen. Als echter een profeet geroepen wordt, dan wordt hij (of zij) uit zijn gewone leven weggerukt. Amos zegt tegen de hogepriester Amasja : 'Ik ben helemaal geen profeet, en ook geen profetenleerling. Ik ben veeboer en vijgenteler. Maar de HEER heeft me van achter mijn schapen vandaan gehaald, en het is de HEER die tegen me heeft gezegd: Ga naar mijn volk Israël en profeteer daar.' (Amos 7,14-15) Profeten zijn lastpakken, voor anderen, maar soms ook voor zichzelf. De grootste profeet in Israël was ongetwijfeld Mozes. Héél de Tora – de eerste vijf boeken van het Oude Testament – laat zien wat het door GOD gezonden zijn met zich meebrengt: leiderschap, moed, passie, voorspraak, lijden, onmacht. Mozes heeft het allemaal verwezenlijkt. Het boek Deuteronomium staat mee in het teken van het afscheid van Mozes. Ook Mozes zal sterven, met het zicht op het beloofde land, maar met de onmogelijkheid om er zelf binnen te trekken.

Wat zal er gebeuren na de dood van Mozes? We horen in de eerste lezing het antwoord: GOD kent zijn mensen maar al te goed en weet dat het volk het niet zal redden zonder profeten. Daarom belooft GOD aan Mozes dat er ook ná hem profeten zullen opstaan: ook zij zullen de woorden spreken die GOD hun in de mond legt – ook als het harde en moeilijke woorden zijn.

In de evangelielezing uit Marcus zijn we getuige van twee manieren van spreken. We bevinden ons in de synagoge. Daar wordt gelezen uit de Tora en uit de profetische boeken. En daar hoort uitleg bij – vandaag is het niet anders. Deze uitleg wordt gegeven door Schriftgeleerden: mensen die thuis zijn in de Schriften en die zich toeleggen op permanent leren. Natuurlijk doen zij dat als mensen met hun eigen levensverhaal en hun eigen ideeën en verlangens – het kan niet anders. En dan verschijnt Jezus op het toneel. Hij valt onmiddellijk op. Je kunt dat hebben bij mensen: je komt iemand tegen en bent meteen onder de indruk, zonder dat die persoon nog maar iets gezegd heeft. Die ervaring hebben veel mensen bij Jezus gehad: Hij had een manier van doen en een manier van zijn die een grote Aanwezigheid verraadde. En als Hij onderricht gaf, deed Hij dat niet zoals de meesten dat deden. Het meest opmerkelijke aan Jezus was misschien wel de daadkracht van zijn woorden: als Hij sprak, gebeurde er iets. Het doet denken aan het scheppingsgedicht: GOD spreekt, en er ontstaat iets. Bij Jezus zien we dit gebeuren bij de genezing van een bezetene: 'Er bevond zich in de synagoge een man die in de macht was van een onreine geest'. De voorstelling van zaken is tijdgebonden, de realiteit uiteraard niet: in alle tijden, en ook vandaag, zijn mensen soms zo bezeten door iets dat ze er het noorden bij kwijt raken. Bezetenheid heeft altijd te maken met bepaalde vormen van onvrijheid: dwangmatige gedachten, onweerstaanbare impulsen, allerlei vormen van angst, maar ook het bezeten zijn door het streven naar geld, naar bezit, naar eer, naar macht. Het is van alle tijden! De bezetene heeft Jezus onmiddellijk in het oog: want deze man is zó vrij, dat hij onmiddellijk alle tekenen van onvrijheid ziet. En dus werpt 'de onreine geest' zich meteen naar voren en begint luidkeels te kermen dat Jezus zijn ondergang wil – wat ook het geval is. Extreme polen trekken elkaar aan. Maar Jezus wint het pleit.

Hoera voor Jezus! Wie is Hij toch? De mensen hangen aan zijn lippen – voorlopig toch!

Bij wijze van toegift, nog een kleine opmerking over de tweede lezing. Het is aangeraden deze tekst te interpreteren tegen de achtergrond van de lezing van de vorige zondag: De tijd is kort geworden! (...) Kortom: zij die met het aardse omgaan moeten er niet in opgaan; want de wereld die wij zien gaat voorbij. Paulus' besef van het einde dat voor de deur staat, is de sleutel voor de lezing van deze dag - anders mist men de boot!

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar