C-cyclus tiende zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Dood, waar is uw angel?

Wat is er mooier wanneer een mens zijn leven kan voltooien en in vrede kan sterven? Wie zo iets meemaakt, heeft aan den lijve iets uitermate indrukwekkends ondervonden. Wij zijn sterfelijke wezens, en ons sterven hoort bij het leven. Wie vanuit een voltooid leven kan sterven, geeft een cadeau aan wie daarvan getuige mag zijn.

Omgekeerd kan een onvoltooid leven ons met grote en door pijn omgeven vragen achterlaten. En nog moeilijker wordt het wanneer jonge mensen moeten sterven, die eigenlijk nog een heel leven voor zich zouden moeten hebben. Soms hoor je ouders zeggen: Had ik maar de plaats van mijn kind kunnen innemen. Tegen een veel te vroege dood komen we in opstand. Terecht. En het is wraakroepend wanneer kinderen de inzet worden van een conflict tussen volwassenen en het onderspit moeten delven.

In de lezingen van vandaag zijn we tweemaal getuige van zo’n schrijnend drama: een moeder – een weduwe nog wel – verliest haar enige zoon. Kan de dood zijn schrikbarend gelaat duidelijker aan ons tonen? Wanneer we de realiteit van de weduwe van Sarefat – eerste lezing – en van de weduwe van Naïm tot ons door laten dringen, beseffen we dat zowel Elia als Jezus geconfronteerd worden met een hartverscheurende situatie. En toch reageren ze heel verschillend.

Bekijken we eerst eens zorgvuldig de eerste lezing. De tekst is helder opgebouwd: na de inleidende zin hebben we een a, b, c - c’, b’, a’ structuur. Wat de vrouw tegen Elia zegt aan het begin (‘Man Gods, …’) en aan het einde (‘Nu weet ik zeker…’) verhoudt zich als a en a’. Het antwoord van Elia en zijn handelwijze met de zoon zijn b en b’. In het midden staan dan c en c’, telkens ingeleid door de woorden ‘Heer, mijn GOD’. Neem even rustig de tijd om de tekst zo als een mooi opgebouwde eenheid te ontdekken. Het verhaalde is schrikbarend, maar de opbouw van het verhaal schenkt niettemin rust. In deze woelige geschiedenis is GOD aan het werk!

Elia heeft geprofiteerd van de weduwe, bij wie hij zijn intrek heeft genomen. Zij herkent in hem een ‘man Gods’, maar juist daardoor is haar reactie op de dood van haar enige zoon des te feller: ‘Hebt u bij mij uw intrek genomen om mijn zonden openbaar te maken door mijn zoon te doen sterven?’ De verbijsterende dood van de jongen brengt de weduwe in verband met de fundamentele gebrokenheid van haar eigen leven. Zij heeft weet van een verborgen maar diep verankerde samenhang tussen zonde en dood. Elia heeft, met zijn komst, deze samenhang aan het licht gebracht. En zij klaagt hem erom aan.

Elia op zijn beurt klaagt GOD aan: heel het land kreunt onder de dood vanwege een zware hongersnood, maar moet nu juist ook deze enige zoon getroffen worden? Is er dan werkelijk geen enkel perspectief meer? Elia loopt vooruit op wat GOD krachtens zijn wezen aan de mens toezegt: léven! Hij gaat driemaal languit op het kind liggen en brengt als het ware zijn eigen levenskracht en zijn gebed over op de jongen. En de jongen komt tot leven. Elia geeft hem terug aan zijn moeder, die op haar beurt Elia bevestigt in zijn profetische zending.

Wanneer Jezus de weduwe van Naïm ontmoet, is Hij direct uit het lood geslagen. Want hoewel een grote groep mensen hem omringt, heeft Hij meteen alleen nog maar oog voor de weduwe. Hij wordt door medelijden bewogen – een echt lucaans thema. Zich bewust van zijn messiaanse opdracht en in de kracht van de Geest, spreekt Hij het scheppingswoord uit over de jongen: ‘Ik zeg je: sta op!’ En meteen komt de jongen overeind. En Jezus ‘gaf hem terug aan zijn moeder’ – een citaat uit de eerste lezing. En de menigte bevestigt Jezus in zijn profetische zending.

De scène maakt duidelijk dat Jezus de incarnatie van Elia is. Elia heeft heel zijn leven gewijd aan een strijd met de machten van de dood, en dus ook met de macht van de Baäl-religie. En zoals Elia, komt ook Jezus in opstand tegen alles wat onder de noemer van de dood valt. Wanneer Hij het verhaal vertelt van de vader en de twee zonen, herkennen we de slotwoorden van de vader aan het adres van de oudste zoon: ‘Je broer was dood en is weer tot leven gekomen.’ (Lucas 15,32) Jezus heeft aan de gebroken mensen die Hij tegenkwam, het leven willen teruggeven: aan zieken, uitgestotenen, verloren gelopenen, collaborerenden… En zo kon zelfs de gestorven zoon van de weduwe van Naïm niet aan zijn drang naar het leven ontsnappen. En Hij was erop bedacht zijn eigen leven te geven, opdat wij het zouden ontvangen als ‘leven in overvloed’.

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar