C-cyclus zevenentwintigste zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Trouw en betrouwbaar

Het sleutelwoord van de lezingen van deze zondag is ‘trouw’. Dat is een fundamenteel Bijbels woord. Het Griekse woord voor ‘geloven’ (pisteuein) heeft zowel de betekenis van ‘geloven in’ als van ‘vertrouwen op’. Geloven is een akte van vertrouwen. We weten allemaal hoe fundamenteel het is dat een mens vanaf zijn geboorte een basisvertrouwen leert op te bouwen (aangeduid als ‘basic trust’). Het kind moet erop leren vertrouwen dat zijn moeder het niet verlaten zal. Dit basisvertrouwen is uitermate belangrijk voor het uitgroeien tot een evenwichtige persoonlijkheid, zodat men kan leren leven met de leemtes en de grenzen van het leven. Wie in zijn vroege jaren onvoldoende basisvertrouwen heeft opgebouwd, zal later als volwassene vaak geneigd zijn zich vast te klampen aan wat men verkregen heeft of bereikt heeft. Geloven is een permanente oefening in vertrouwen en daarom ook in het aanvaarden van wat in het heden kan en wat (nog) niet kan. Als kind halen we ons vertrouwen uit de omgang met de moeder. Als gelovige halen we ons vertrouwen bij GOD. Waarom? Omdat GOD zelf trouw en betrouwbaar is. De trouw van GOD is niet afhankelijk van onze trouw of ontrouw. Want hoe dikwijls verlaten wij Hem niet door ons vertrouwen louter te stellen in onszelf, of in afgoden zoals eer, macht en bezit? Telkens wanneer wij terugkeren op onze schreden en we ons bewust worden van onze ontrouw, merken we dat GOD nog steeds daar is, ja dat Hij op de uitkijk staat om ons te omhelzen en een ring aan de vinger te schuiven.

In de eerste lezing is er iemand aan het woord die in crisis verkeert. Tweemaal horen we de ‘hoelang nog-vraag’, en driemaal de ‘waarom-vraag’. Waarom spreekt GOD niet wanneer wij Hem nodig hebben? Waarom is Hij afwezig? Waarom laat Hij onrecht toe? Hoelang duurt dit lijden nog? Waarom overkomt dit alles juist mij? Wanneer komt er een einde aan twist en oorlog? Deze vragen worden dagelijks uit duizend monden gehoord, bij ons vaak in stilte, in Syrië of Egypte luidop. De werkelijkheid is vaak hard, en we willen dat GOD de stommiteiten van mensen teniet doet. Wat is het antwoord dat opklinkt in de eerste lezing? Wees standvastig in je geloof en blijf ook zelf trouw.

Van Abraham wordt gezegd dat hij gerechtvaardigd is door zijn geloof. In de Nieuwe Bijbelvertaling is dat zo vertaald: ‘Abraham vertrouwde op JHWH en deze rekende hem dit toe als een rechtvaardige daad.’ (Genesis 15,6) Aan het einde van de lezing uit Habakuk horen we dat de ‘rechtvaardige blijft leven door zijn trouw’. Dat rijmt op elkaar. Gelovigen zijn Abrahamskinderen, die volgehouden de weg van de beproevingen gaan en die er gelouterd uit komen als gelovige en geloofwaardige mensen.

Ook Timoteüs wordt in de tweede lezing opgeroepen om standvastig te zijn, en zich niet te schamen: noch voor het evangelie van de Heer, noch voor Paulus die als een misdadiger in de gevangenis is geworpen. De lezing gaat zelfs nog een stapje verder: ‘Draag uw deel in het lijden voor het evangelie.’ Wanneer je leven gegrondvest is in een diep vertrouwen, kun je het lijden dat je onvermijdelijk ten deel valt misschien ook beter een plaats geven.

In de evangelielezing komen de apostelen aan het woord, en het zijn zijzelf die ‘om meer geloof’ vragen. Want van geloof heb je nooit genoeg. Je kunt alsmaar verder groeien in die wonderlijke dynamiek van winnen en verliezen, van ontvangen en uit handen geven. De liefde kan alsmaar sterker en vindingrijker worden. Jezus beaamt hun vraag: reeds het geloof van zo’n klein mosterdzaadje is voldoende om iets groots tot stand te brengen. Het geloof in Jezus kan een geweldige kracht ontketenen in mensen, waardoor ze huis en haard achter zich laten om zich te ontfermen over mensen die verdwaald zijn in de ‘hoelang nog-vragen’ en de ‘waarom-vragen’.

Er volgt in de evangelielezing nog een tweede deel, dat losjes met het voorafgaande verbonden is. De apostelen moeten zich spiegelen aan de houding van een knecht die thuiskomt van zijn werk op het land en die niet meteen aan de tafel kan aanschuiven; hij moet immers eerst nog zijn meester bedienen. Pas daarna kan hij zelf aan tafel gaan. Jezus gebruikt het beeld om de apostelen – zij die verantwoordelijkheid dragen – een les voor te houden: bij GOD valt niets te claimen. Het is niet omdat je apostel bent, dat je de beste plaats of de meeste eerbetuiging voor jezelf kunt opeisen. Alles is immers genade. Als gelovigen weten we ons vooral begiftigd met zoveel zaken die we gekregen hebben. In het oude Joodse geschrift Spreuken van de Vaderen (Pirke Aboth 2,9) vinden we een mooie parallel van deze gedachte: ‘Als je veel Tora hebt geleerd, dicht jezelf dan geen grote verdienste toe, want daarvoor was je juist geschapen.’

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar