A-cyclus tweede zondag van de veertigdagentijd

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Tussen hoop en vrees

De eerste lezing en de evangelielezing van deze zondag verhouden zich tot elkaar als begin en einde, als alfa en omega van de heilstijd. Met Abra(ha)m is alles begonnen. Hij hoorde een stem uit de hemel die tot hem sprak: ‘Trek weg! Verlaat alles wat je vertrouwd is en ga naar een land dat ik je zal aanwijzen.’ (Genesis 12,1) En Abram gaat. Het is het begin van een geloofsreis, van een wandelen met GOD, en tijdens die reis zal zijn geloof beproefd en uitgezuiverd worden. De ultieme beproeving is die wanneer de stem opnieuw klinkt: ‘Trek weg! Ga naar de berg die ik je zal aanwijzen.’ (Genesis 22,2) In het Hebreeuws is zowel in Genesis 12 als 22 dezelfde uitdrukking hoorbaar: ‘Trek weg, van jezelf vandaan’ (lèch lecha). Tussen begin en einde speelt zich de geloofsreis van Abraham af. En telkens zal hij weer moeten loslaten, ook wanneer hij denkt dat alles eindelijk op zijn pootjes is terechtgekomen. Hij zal ook zijn enige zoon, zijn ‘welbeminde’, moeten loslaten. Het is een weg van vertrouwen, een leerweg. Want vertrouwen en loslaten moet je al doende leren. Zo ontstaat geloof! En op deze wijze zal Abraham de vader worden van een volk dat leeft uit geloof. En dit Godsvolk zal tot zegen strekken voor ‘alle geslachten op aarde’. De roeping van Abraham is groots. Het volk dat uit hem voortkomt heeft een zending die de hele wereld aanbelangt.

Jezus wordt door Matteüs al in het eerste vers ‘zoon van Abraham genoemd’ (1,1). Wat met Abraham begonnen is, zal in Jezus zijn voltooiing vinden. Ook Jezus wordt geroepen om een weg te gaan. De eerste ‘roepingscène’ is die van zijn doop in de Jordaan (Matteüs 3,13-17). Daar ontvangt Jezus zijn drievoudige zending om ‘gezalfde, veelgeliefde-als-Isaak en Dienaar’ te zijn. De tweede roepingscène horen we vandaag. En ook nu is zijn zending die van ‘gezalfde, veelgeliefde en Dienaar’. In de eerste scène spreekt de stem tot Johannes en tot Jezus zelf. In de tweede scène spreekt de stem vooral tot de drie leerlingen.

De perikoop van de transfiguratie van Jezus is concentrisch opgebouwd: in deel A gaan ze de berg op, in A’ dalen ze van de berg af; in deel B zijn de leerlingen en Jezus samen (terwijl Hij van gedaante verandert), in B’ zijn de leerlingen en Jezus ook weer samen (zonder Mozes en Elia), in deel C getuigen Mozes (of Tora) en Elia (of Profeten) van Jezus, in C’ getuigt de Stem uit de hemel van Jezus. In het hart staat deel D: Petrus beaamt dat het ‘goed is om hier te zijn’ en stelt voor drie tenten te bouwen.

Om dit evangelieverhaal goed te begrijpen, moeten we ons realiseren wat de context is. Vlak voorafgaand aan deze wonderlijke scène op de berg (‘zes dagen daarvoor’ – vgl. 17,1) is er iets belangrijks gebeurd tussen Jezus en de leerlingen. Jezus is alleen met zijn leerlingen en voert indringende gesprekken met hen: ‘Wie zeggen de mensen dat de Mensenzoon is?’ (16,13) Simon Petrus belijdt dat Jezus ‘de messias is, de Zoon van de levende GOD’ (17,16). Vlak daarna horen we dan die cruciale zin: ‘Vanaf die tijd begon Jezus zijn leerlingen duidelijk te maken dat Hij naar Jeruzalem moest gaan en veel zou moeten lijden.’ (17,21) Petrus verzet zich hevig tegen het blijkbaar onvermijdelijke ‘lijden’ van de messias. Vanaf dat moment begint Jezus aan een moeilijke opdracht: zijn leerlingen voorbereiden op wat komen gaat. ‘Wie achter Mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen, zijn kruis op zich nemen en Mij volgen,’ zegt Hij (17,24). Hierop volgt de scène van de transfiguratie op de berg.

Wat Jezus zal overkomen, in Jeruzalem, hoort bij zijn drievoudige opdracht om ‘gezalfde, veelgeliefde en Dienaar’ te zijn. De Stem uit de hemel beaamt het voor de drie leerlingen: Jezus is, als zoon van David, de gezalfde van Israël; Hij is als veelgeliefde de zoon van Abraham (Isaak!) en Hij is de Dienaar in wie GOD zijn welbehagen heeft gesteld (Jesaja 42,1vv). Mozes en Elia, de twee grootste profeten van Israël, fungeren als zijn getuigen. En de Stem uit de hemel herhaalt, als derde getuige, wat voor Jezus duidelijk is geworden bij zijn doop in de Jordaan.

Nu is Petrus euforisch. Het lijden wil hij vooralsnog uit de weg gaan, maar deze stralende verheerlijking van Jezus op de berg ziet hij helemaal zitten: ‘Het is goed dat we hier zijn.’ En hij wil voor Jezus, voor Mozes en voor Elia drie tenten opslaan. Petrus wil een klein Loofhuttenfeest organiseren, omdat hij zich realiseert dat GOD al zijn beloften wil vervullen en dat de volheid van de tijd is aangebroken. Maar de Stem doet hem uit de droom ontwaken, en laat verstaan dat deze verheerlijking niet buiten de drievoudige zending om kan gaan. Jezus bemoedigt hem: ‘Sta op en wees niet bang!’