Het huidige debat rond levensmoeheid en de beeldvorming rond ouderen en zorgvoorzieningen, volgen we aandachtig in de media. Dat er mensen uiting geven van levensmoeheid, kunnen we niet ontkennen. Het is een realiteit die bij een diverse groep mensen in onze maatschappij klinkt, ruimer dan bewoners van een woonzorgcentrum. In het debat klinkt de vraag hoe we hiermee kunnen omgaan. In verschillende reacties wordt aangehaald hoe zingeving en verbinding, of het tekort eraan, belangrijke factoren zijn in dit verhaal.
Als dienst zorgpastoraat zetten we ons in om spirituele zorg zo goed mogelijk te (helpen) uitbouwen in zorgvoorzieningen. We voelen ons hierbij gesteund door vele geëngageerde medewerkers en directies die het beste van zichzelf geven om de best mogelijke zorg te realiseren. Vanuit onze bezoeken aan de woonzorgcentra en de contacten tijdens navormingen stellen we vast dat er steevast wordt ingezet op warme zorg en dat voorzieningen hierbij wel degelijk inspanningen leveren om aandacht te hebben voor de gehele persoon, met inbegrip van de dimensie van spirituele zorg: wat draagt bij aan een betekenisvol leven? Hoe kunnen krachtbronnen gevoed worden? Maar ook de aandacht voor spirituele pijn is onmisbaar.
Spirituele zorg biedt onder meer ondersteuning in de zoektocht naar de betekenis van/in het eigen leven en bij het verbinden met anderen en met wat ons overstijgt. Dit gebeurt via een aanbod aan individuele begeleiding, groepsgesprekken en -activiteiten, rituelen, vieringen, … . Onze dienst zorgpastoraat engageert zich om de continuïteit en verdere uitbouw van spirituele en pastorale zorg in zorgvoorzieningen te ondersteunen.
Onderzoek, in Vlaanderen door o.m. Jessie Dezutter, toont aan dat er een verband is tussen enerzijds zinbeleving en anderzijds het fysiek en mentaal welbevinden. Maar hoe belangrijk het beluisteren van individuele verhalen ook is, er dient ook een maatschappelijke analyse gemaakt te worden. Mensen maken immers deel uit van een samenleving en cultuur. Hun ideeën en ervaringen staan niet los van wat er in de ruimere context klinkt.
Als we mensen echt serieus willen nemen, mag het debat rond levensmoeheid niet overhaast gevoerd worden. Alle factoren dienen in kaart gebracht te worden, met ruimte voor nuance en onderscheiding. De zorg voor ouderen en mensen met een kwetsbaarheid is niet alleen een opdracht voor zorgvoorzieningen, maar een verantwoordelijkheid van de gehele samenleving. Hoeveel good practices we ook zien in de zorgvoorzieningen, we zien ook de uitdagingen: stijgende zorgvragen, beperkte middelen, tendensen tot vermarkting van zorg, steeds moeilijker in te vullen vacatures voor zorgpersoneel, toenemende eenzaamheid bij diverse doelgroepen in onze samenleving, … . Wat voor samenleving willen we zijn? Wat vinden we als samenleving belangrijk? In welke mate vertaalt dit zich in de keuzes die we maken? Welk taalgebruik hanteren we rond zorgvragers, ouderen, zorg, … en welke beeldvorming brengt dit met zich mee? Hoe werkt dit door op zinbeleving van individuele zorgvragers? Wat is het effect van deze beeldvorming op instroom in zorgopleidingen en zinbeleving in het beroep van zorgverlener? Maar ook: hoe kan het tij hierin gekeerd worden?
We verwijzen graag naar de reportage in Ter Zake (8 april 2024) met zowel getuigenissen van bewoners en medewerkers uit wzc Mariaburcht te Dentergem (Curando Midden) als een gesprek tussen Dirk Lips (algemeen directeur vzw Curando) en CM voorzitter Luc Van Gorp. Het gesprek geeft alvast richting voor een diepgaander debat. Voor de volledigheid verwijzen we ook naar het interview met Luc Van Gorp dat donderdag 11 april verscheen op Kerknet.
Meer weten over het thema levensmoeheid en ouderenzorg?
- Vorming ‘Hoe ga je om met levensmoeheid bij ouderen’ door Present vzw op 14 mei 2024 met spreker Luc Van De Ven) in Gent.
- Boekvoorstelling ‘Levenszin’ op 11 juni in Leuven met input door auteur Jessie Dezutter, Julie Vissers, Thei Noukens, Laura Dewitte, Mathieu Vandenbulcke, Tine Schellekens, Laura Degreef en Max-Lena Vandeneynde.
- Avondlezing ‘levensmoeheid bij ouderen: een actueel thema met wortels in het verleden’ op 3 oktober in KU Leuven Kulak (Kortrijk) met sprekers Stefanie Meul en Elisa Van Wiele.
- Webinar ‘Lang leve de ouderdom. Pastor zijn vanuit een christelijk mensbeeld / christelijke traditie’ op dinsdag 6 juni van 9u tot 10u15, georganiseerd door het Academisch Centrum voor Praktische Theologie en met input door Emmanuel Van Lierde. Meer info volgt.
- Reactie van ethicus Chris Gastmans in De Standaard, 11 april 2024.
- Pleidooi van Hilde Kieboom voor meer zingeving en verbinding in De Standaard, 9 april 2024.
- De Elisabethwebsite duidt de termen levensmoeheid en voltooid leven en lijst reacties uit de zorg en uit de media op.
- Chris Gastmans, Kwetsbare waardigheid. Ethiek aan het begin en einde van het leven, 2021.
- Ethisch advies 22: Levensmoeheid bij ouderen. Een ethische benadering, Zorgnet Icuro, 2020.
- Terugblik op de studiedag ‘waardige kwetsbaarheid’ met een samenvatting van de inzichten die onder meer door ouderenpsychiater An Haekens werden aangebracht.
- Jessie Dezutter, Levenszin. Omgaan met ultieme vragen in de herfst van ons leven, 2024 (verschijnt in juni 2024).
- Hendrik Devriendt, Dirk Lips, Dirk Notte en Emmanuel Van Lierde, Van maakbare naar raakbare zorg. Over inspiratie en organisatie, 2023.
