De kloosterstichting door Sint-Eligius te Torhout (bisschop van Doornikn641-660) wordt algemeen door geschiedkundigen als het begin van de evangelisatie van het Houtland beschouwd. De aloude Sparrestede was als het ware een centrum van waaruit de bekeringsactie in onze streek werd ingeleid. (1) Het vermoeden dat er te Kortemark reeds voor 1085 een eenvoudige bidplaats bestond, putten wij uit de zeer betrouwbare gegevens over de kerkelijke stichting van de parochie Kortemark in het “Cartularium der Abdij van Ename”. Onder het proosdijschap van Ename vinden we e altaren van Handzame en Kortemark terug. Daaronder dient men te verstaan: de abdij bezat de parochiekerk en alle medehorende rechten en verplichtingen die dit met zich meebracht.(2) Uit doucmenten vinden we de eerst-bekende priester terug, nl. ”Walter, priester van Cortemarck” (3) De monniken van Ename deden hier eeuwenlang dienst.
In 1281 staat het huis van Oudenaarde zijn bezittingen, verworven in 1219 en na afkoop van Ename, af aan Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen.
In de 16de eeuw bezat Kortemark reeds een kerkgebouw “uyt stenen opghetrokken”. Toen de geuzen in onzer kontreien lelijk kwamen huishouden, lieten ze na hun ravage slechts “naekte mueren” over. (4) Ondanks alles zorgden onze voorouders voor een nieuwe bidplaats.
Op 7 juli 1571 kwam Mgr. Drutius, tweede bisschop van Brugge, te Kortemark vijf altaren inwijden: het hoofdaltaar Heilige Drievuldigheid en de andere vier van de H. Anna, O.-L.-Vrouw, Sint-Sebastianus en de h.Blasius. Vooral de H.Blasius werd in de 16de eeuw druk vereerd.
In 1610 kwamen de Gentse geuzen amok maken.Pastoor Joost Haecx wachtte een zware taak met de heropbouw van de kerk. Om aan de nodige geldmiddelen te geraken overwon hij vele moeilijkheden. (5) De toelating kwam op 26 december 1610. Pas in 1642 kon Mgr. Haudoin de twee altaren inwijden, waaronder het hoofdaltaar van de huidige patroonheilige Sint-Bartholomeus. Pastoor Aertsone zou het grote werk van zijn voorganger vervoleindigen.
Met de Franse revolutie op het van de 18de eeuw, werd de kerk andermaal schromelijk geplunderd.
De municipale raad, de Franse machtsvertegenwoordigers, hielden er zelfs hun primaire vergaderingen. Zowel te Handzame als te Kortemark diende het kerkgebouw als vergaderplaats voor de bezetter.(6) Gedurende deze zwarte periode in onze geschiedenis was het kerkgebouw een onveilige ruimte geworden. Ondertussen had pastoor Petrus Mulle het klooster van de Sint-Vincentius à Paulo te Kortemark gesticht.
Eind 1846, met de komst van L.L.Lampe, kwamen ook de hongerjaren. Samen met het gemeentebestuur probeerden de parochieherders verlichting te brengen onder de bevolking. De “bienfecance” deelde brood en granen uit. Toch herbouwde pastoor Lampe in 1849 een nieuwe kerk, naar bouwplannen van bouwmester Buyck. De bevloering werd uitgevoerd in blauwe Doornikse steen door Jozef Blaeu uit Bascècles. Schaliedekker de Grote uit Veurne bedekte het nieuwe gebouw, maar plaatste ook een nieuw kruis op de toren (1631) die echter na de Franse storm overeind was gebleven. Pastoor Lampe bezielde en bevorderde eveneens de devotie tot Onze-Lieve-Vrouw van Troost (7)
De mooie kerktoren werd tijdens de Eerste Wereldoorlog vernield. Van veraf gezien leek deze toren op een peperschudder, vandaar dat de volksmond sprak over de “peperschudder”.(8) Halfweg 1917 dynamiteerden de Duitsers het prachtig kerkgebouw. Enkele uren voordien hadden ze nog foto’s genomen. De bijzonderste kunstschatten, o.a. het beeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Troost, waren veilig opgeborgen. Daar had de legendarische Vlaamse kop pastoor Karel Blancke voor gezorgd.(9)
Karel Blancke werd pastoor in 1908. Na de eerste wereldoorlog bleef hij niet bij de pakken zitten en maakte onmiddellijk bouwplannen. Bouwmeester Thierry Nolf uit Torhout en aannemer Zwaenepoel uit Oostende realiseerden deze plannen. De kerk werd voltooid in 1925 en op 25 oktober door Mgr.Lamiroy ingewijd. De begraafplaats, tot 1925rond de kerk, werd omgevormd tot kerkplein. De graven werden overgebracht naar een nieuw aangelegd kerkhof in de Torhoutstraat langs de Torhoutwegel.
Heden waakt deze ranke neogotische hallekerk met haar 52 meter hoge spitstoren nog steeds over het dorp. In 1990 werd het koorgedeelte vernieuwd en in 1991 werden zowel het schaliëndak als het binnenwerk aangepakt.
Onder de kunstschatten van de Sint-Bartholomeuskerk vernoemen wij: het hoofdaltaar (tafelvorm) toegewijd aan de H.Bartholomeus; koorgestoelte (zitplaats voor priesters en lectoren) rond 1880 door Pieter, Gaston en Medard Verlinde; brandglazen, 1928 door Hendrik Coppejans uit Gent; preekstoel met symbolen van de vier evangelisten (Marcus,Lucas,Mattheus en Johannes), werk van Gaston Verlinde uit 1920; beeld van de heilige Katharina van Axelandrië, wordt aanroepen tegen huidziektes (katrienewiel); relikwie van de heilige Bartholomeus (feest op 24 augustus); het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Troost; de veertien staties van de kruisweg, geschilderd door onderwijzer Parret uit Brugge.
De Huidige klokken werden gegoten in 1948 door Marcel Michiels uit Doornik.), nl. Sint Bartholomeus (1321 kg), H. Maria (1045 kg) en St. Barbara (788 kg). De Sint-Godelieveklok of ’t schelleken (voor het kleppen van het Angelus) is een overblijfsel van het klokkenstelsel uit 1925. Ze werden ingewijd op 21 december 1949. De vorige klokken werden menigmaal in oorlogstijd door de vijand gestolen: in 1799 in de Franse tijd, in 1917 tijdens de Eerste wereldoorlog en in november 1943 tijdens de Tweede wereldoorlog.
© Marcel M. Stevens, Kortemark ©© Eindredactie Uitgeverij Creatief Roeselare.
(1) “ Rembert vanTorhout” door P.O. Meersseman, 1943 Brugge.
(2)“Cartularium van Eename”, Piot, 1881, Sociéte d’Emulation de Bruges
(3) Idem als voorgaande
(4) “Geschiedenis van het Kerkelijk en Godsdienstig leven in West-Vlaanderen, Lescoulier
(5) “Uit het verleden van Kortemark” door Marcel Verhaeghe, 1953, Walleyndruk Brugge
(6) Verslagen primaire vergaderingen M.A. Torhout
(7) Over Onze-Lieve-Vrouw van Troost o.a.: “Het kroonluchtersbeeldje van Edewalle, te Kortemark” door pastoor Deschrevel; “Onze-Lieve-Vrouw van Troost”, M.English; “Kroniek Hooger op”, Marcel Stevens;Oscar Vogels, “Kortemarck, dorp en streken”, vernieuwde uitgave (Marcel M. Stevens) 1990 Zedelgem
(8)Archief geluidsbanden Marcel M. Stevens. Hinderd gesprekken met Kortemarknaars.
(9) Over Blancke: “Cortemarck 1900-1920”, Handzame, 1985, M.M.Stevens; “twintig Vlaamse koppen” Hugo Verriest
Terug naar begin parochie
Gekende pastoors
1183: “Walter” (Cartularium van Ename; PERIODE VAN DE Abdij-heren van Ename. Hier ter plaatse verbleven monniken)
Voor 1466: Pieter de Langhe
1489: Guillemus Fabry
Voor 1571: Jan Hagheman
1571-1577: Paulus Pollet
1600: Ludovicus Rysschaert (kan.Reg. van Eversham. Was deservitor tijdens de Geuzentijd)
16047-1610: Joost Haecx
1620-1630 Herman Boeckhout
1630: Marcus Coppens, coadjutor
3 augustus 1630-1646: Leonard Aertstone
1646-1670: Frans van den Bon
1670-1722: Willem Delseyne
1722-1727: Niklaas Herby
1727-1753: Jacobus de Langhe
1753: J. Stalpaert, deservitor
1753-1789: Hendrik van Nerum
24 juni 1789-1796: Gaspard Theodoor Bouckaert
1796-1798: Lauwaert (onderpastoor van Handzame, dienstdoende te Kortemark)
1798-1799: J. Bollaert, deservitor
1799-1801: J. Steen, deservitor en onderpastoor te Hooglede
1801-1802: L. Crevits
1811-1846: Petrus Muylle
1846-1863: L.L.Lmape
1863-1869: Felix de Bruille
1869-1875:Constantinus Loncke
1875-1884: Henricus Benedictus Floor
1884-1895: Victor Cambier S.T.L.
1895-1908: Petrus-Johannes Timmerman
1908-1933: Carolus Blancke
1933-1934: Emeric D’Haese
1934-1935: Carlous Jacob
1935-1950: Cyrillus Debandt
1950-1957: Julien Veys
1957- : Geysen
Xavier Rau
Germain Dochy
Christ Demeester
© Eindredactie Uitgeverij Creatief Roeselare.
Terug naar begin parochie
