Voordelig gelegen als handelsplaats aan de restanten van een brede zeearm, bezat Handzame waarschijnlijk voor de 10de eeuw een bidplaats, welke pas naderhand parochiekerk werd. Voor het eerst wordt de kerk vernoemd in de bisschoppelijk brief van 22 januari 1085 waarin “L’evêque de Noyon et de Tournai ratifie la donation de l’autel de Hansam faite à l’ abbaye d’Eenhaeme”. Daarmee werd bedoeld dat hun monniken gemachtigd waren hier het pastoorambt uit te oefenen en dat de opbrengst ervan toekwam aan de abdij.
Op de kaart van ‘t Brugse Vrije, geschilderd door Pieter Pourbus in 1562, vinden wij een nieuw kruisvormig-gotiek kerkgebouw dat in de 13de eeuw werd gebouwd. In die kerk is het dat “een vonte was ghestelt de XXsten dach in septenbre int jaar MCCCC.. (1). De adellijke familie van de Berghe, “ fondateurs van ’t casteel Watervliet in Handsaeme”, hadden in de kerk hun begraafplaats(2).De klokkentoren was achthoekig met een breed uitspringende wandeling en een kleine naald. Er waren twee kapellen aangebouwd: de “Onse Vraucapelle aen de noortzyde van den choor” en de “St.-Adriaanscapelle aen de zuitzyde”.
Op de pentekening bij het plan Popp zien wij een driebeukige kerk met het jaartal 1614 op een datumsteen in gemetseld in de noordelijke vleugel. In die periode moet de kerk volledig heropgebouwd geworden zijn. Vele gedeelten van dit gebouw vinden we terug in onze huidige kerk, zoals het zuidelijke zijtorentje met de wenteltrap naar de klokkentoren. In 1870 werd langs de zuid-en noordkant een sacristie bijgebouwd.
Het zuidelijk gedeelte, een bouwkundig juweel, werd gelukkig gespaard van verder vernieling en is tot op heden gaaf bewaard(3). Op 27 september 1886 werden grote uitbreidings-en herstellingswerken aangevat: pilaren en bogen werden ontdaan van hun plakwerk, zijportalen werden aangebracht, ook werd een volledig stenen toren gebouwd (42m hoog). Het werk was volledig af in 1895. Dit gebouw in ogiefstijl met wit-gele baksteen uit de kuststreek was zeker één van de mooiste dorpskerken van de Westhoek.
De oorlog 1914-18 trok een spoor van vernieling door ons dorp, ook de kerk bleef niet gespaard. In de nacht van 21-22 juni 1918 stortte de kerktoren in en een groot gedeelte van de noordbeuk werd in de val mee vernield. Pas in 1921 kon men beginnen aan de wederopbouw van de Handzaamse kerk. Spijtig genoeg werd de toren niet herbouwd zoals voorheen: de acht hoektorentjes, die het bedehuid zo mooi sierden, werden achtergelaten. Daarboven nam men een loopje met de meetkundige vormen. In plaats van een gelijkzijdige achthoekige vorm zoals de vakmannen in 1886 wisten uit te passen, bekwam men een scheef getrokken klokkentoren met daarop een spits die op een paar meter van de top maar zes zijden meer had in plaats van acht.
Reeds in 1970 begon de toren tekens van verval te vertonen. Na onderzoek door deskundige werd besloten de spits boven de klokkentoren volledig af te breken en in de zelfde stijl weer op te bouwen. Op 21 april 1980 werden de werken aangevat en het duurde tot 21 augustus 1981 voor men de buizenstelling van de afgewerkte toren verwijderde.
Nu mogen we de Sint-Hadrianuskerk van Handzame een merkwaardig gebouw noemen. De stijlvolle prachtig gerestaureerde oudste gedeelten van het bedehuis zijn een sieraad voor de Marktplaats, maar met de vernieuwde gelijkzijdige spits boven de ongelijkzijdige achthoekige klokkentoren kan men moeilijk van een mooi esthetisch geheel spreken.
Een doopvont uit de 18de eeuw, het neogotische meubilair en twee schilderen: Verrijzenis van Jezus (ca 1600) en de Bekering van Sint-Hubertus door Matthias de Visch (1765) sieren het interieur van de kerk.
(1) De tekst kan men lezen op een gedenksteen bij de huidige doopkapel
(2) Eglises de la Flandre au XVIe siècle par Baron Béthune, Bruges 1900, p.240-243
(3) Van deze kerk bestaat reeds een foto die in 1886 werd genomen.
(©Michel Lowie en ©Kerken in West- Vlaanderen Uitgeverij Creatief, Wilgenstraat 11/17, 8800 Roeselare, blz.156-157)
Terug naar begin parochie
Gekende pastoors:
1577 Walter Vandenheede
1578 Nicolaus Quamoes
1578 Matheus Geldhof
1600 Judonius Ryffelaet
1620 Theodorus Wemy
1623 Paschalius Delobel
1627 Hugo Dewerchin
1644 Balduinos Maesen
1646 Petrus Zyveere
1663 Philippus Demey
1675 Joannes Willaert
1692 Ignatius Maes
1718 Jozef Van Saevelcuyl
1726 Bernard Boxtael
1741 Francis Cordier
1755 Jannes Laros
1784 Carolus Lamertyn
1805 Joannes Samyn
1816 Joseph Steen
1818 Carolus Dewilde
1834 Petrus Goddyn
1860 Aloisius Vrambout
1874 Charles Depoortere
1882 Eduard Foulon
1884 Karolus Foulon
1894 Clemens Vanderougstraete
1898 Isidoor Fraeys
1919 Victor Priem
1928 Jozef Deblaere
1937 Karel Vankemmel
1948 Jeroom Vantomme
1965 Leo Verstraete
1975 Leon Pauwelyn
Georges Missiaen
Rob Debels
2018 Christ Demeester
Terug naar begin parochie
