Wie was de échte Sinterklaas? 5 rake vragen | Kerknet
Overslaan en naar de inhoud gaan

Recent bezocht

Bekijk je recent bezochte microsites, auteurs en thema's
kerknet
  • Hulp
  • Startpagina portaal
  • Mijn parochie
  • Aanmelden of registreren
Menu
  • Startpagina
  • Kerk
  • Nieuws
  • Vieringen
  • Shop
  • Zoeken
Kerknet-redactie

Kerknet-redactie

  • Startpagina
  • Contacten
  • Formulieren
  • Zoeken
  • Meer
    • Formulieren
    • Zoeken
    • Nieuws Kerknet-academie Kerknet-shop Medewerkers Suggesties Microsite op Kerknet
      Starten op KerknetOndersteuning beheerders
      Privacy

Wie was de échte Sinterklaas? 5 rake vragen

icon-icon-artikel
Gepubliceerd op vrijdag 2 december 2022 - 8:15
Afdrukken
Hoe werd een 4de-eeuwse bisschop een populaire kindervriend? Waarom komt hij uit Spanje en niet uit Italië? En hoe zit dat met die lekkende graftombe?


1. Op wie is Sinterklaas gebaseerd?

De oorspronkelijke ‘Sint-Nicolaas’ was Nicolaas van Myra. Hij leefde van ca. 270 tot 342 en was bisschop van Myra, in het toenmalige Lycië. Dat ligt nu langs de zuidkust van Turkije, maar behoorde op dat moment toe aan het Romeinse rijk.

Nicolaas werd op 19-jarige leeftijd tot priester gewijd door zijn oom, die bisschop was. Nicolaas werd zelf ook bisschop, en was erg geliefd door de vele goede daden die hij volgens de overlevering verrichte. Hij stierf op 6 december 342 op de — voor die tijd — gezegende leeftijd van 72 jaar.

In 550 werd Nicolaas van Myra heiligverklaard: Nicolaas werd Sint-Nicolaas en boven zijn graf nabij Myra verrees een basiliek. Ook na zijn dood bleef zijn naam over de tong gaan; pelgrims trokken naar zijn graf om er te bidden.

Hieronder: portret van Sint-Nicolaas van Myra door de Venetiaanse schilder Carlo Crivelli.

Maar hoe kwam hij uiteindelijk in Italië terecht? (En niet in Spanje) > Lees verder onder de foto.

Sint-Nicolaas van Myra op een 15de-eeuws schilderij van de Venetiaan Carlo Crivelli. © Door Sailko - Eigen werk, CC BY 3.0,  https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=65889771


2. Hoe kwam hij uiteindelijk in Italië terecht?

In 1087 werden de beenderen van Sint-Nicolaas weggehaald uit Myra, uit vrees dat de Seltsjoeken ze zouden vernietigen. Twee Italiaanse steden maakten aanspraak op het stoffelijk overschot: het zuidelijke Bari en het noordelijke Venetië. Allebei beweerden ze dat Nicolaas van Myra tijdens een rondreis door Italië had gezegd dat hij in hun stad wilde begraven worden. Bari schoot het snelst in actie en zond een schip naar Myra om het stoffelijk overschot van Nicolaas over te brengen. De resten werden begraven in een nieuwe crypte in Bari, waarrond de Sint-Nicolaasbasiliek zou verrijzen. Die basiliek werd een pelgrimsoord voor gelovigen uit heel West-Europa.

Opmerkelijk: ook de San Nicolò-kerk in Venetië beweert resten van Sint-Nicolaas te huisvesten, want ook Venetianen zetten eind de 11de eeuw koers naar zijn graf in Myra. Onderzoek in 1992 leek aan te tonen dat de beenderen uit Bari en Venetië complementair zijn, en dus wel eens van hetzelfde geraamte van een ongeveer 70-jarige persoon afkomstig kunnen zijn. In dat geval was de delegatie uit Bari wat slordig, waardoor er nog iets overbleef voor de Venetianen.

Hieronder: de Sint-Nicolaasbasiliek in Bari

Hoe schopte Sint-Nicolaas het tot de grootste kindervriend aller tijden? > Lees verder onder de foto.

De Sint-Nikolaasbasiliek in Bari. © Door Berthold Werner, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=61405024

 

3. Hoe werd Sint-Nicolaas zo’n populaire kindervriend?

In 550 werd Nicolaas van Myra heiligverklaard, later kreeg hij een plaats op de heiligenkalender van de rooms-katholieke kerk, op 6 december dus, zijn sterfdag. Wereldwijd werden honderden kerken aan hem gewijd, dicht bij huis o.a. de Sint-Niklaaskerk aan de Korenmarkt in Gent. 

Dat Sint-Nicolaas zo bekend werd, komt onder meer omdat hij figureerde in de Legenda aurea, een lijvig boek vol heiligenlevens dat in de late Middeleeuwen erg populair was. In verscheidene musea kan je nog een exemplaar van dat boek bekijken. (Zie foto onderaan deze tekst.)

Eén van de verhalen over Sint-Nicolaas gaat als volgt.

Een arme man met drie dochters kon onmogelijk drie keer een bruidsschat ophoesten. Toen hij op het punt stond de dochters te verkopen als slavin, werd drie keer een buidel met goud naar binnengegooid. Volgens de legende kwamen die buidels terecht in de schoenen van de dochters, die voor de haard stonden te drogen. Mogelijk gaat het gebruik om te gooien met snoep en chocoladen munten daarop terug.

In andere legendes duikt Sint-Nicolaas op als redder of weldoener van kinderen.

In de middeleeuwen werden mirakelspelen opgevoerd waarin Sint-Nicolaas verscheen en ‘brave’ kinderen beloonde. Zo werd Sint-Nicolaas de kinderheilige bij uitstek.

Een andere toepassing was de klaaskoek, die jongens aan het meisje van hun dromen gaven. Als het meisje de klaaskoek aannam, lag er een huwelijk in het verschiet. Al in de 15de en 16de eeuw bestond het gebruik om een schoen te zetten. Kinderen deden dat thuis, maar ook armen zetten hun schoen in de kerk, zodat rijkere burgers er iets konden instoppen.

Hieronder: een exemplaar van de Legenda aurea.

Waarom ziet Sinterklaas eruit zoals hij eruitziet? (En komt hij nu echt niet uit Spanje?) > Lees verder onder de foto

Een exemplaar van de ‘Legenda aurea’, te zien in de Biblioteca Medicea Laurenziana in Firenze. © Sailko, CC BY 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/3.0>, via Wikimedia Commons


4. Hoe ontstond de hedendaagse Sinterklaas (uit Spanje)?

In 1850 publiceerde een Nederlandse onderwijzer en dichter, Jan Schenkman, het prentenboekje Sint Nikolaas en zijn knecht. Het werd ook bij ons druk gelezen en verspreid en nog 50 jaar lang herdrukt. In het boek introduceert Schenkman tal van elementen die we vandaag nog altijd verbinden met Sinterklaas: het paard, rijden op de daken, cadeaus via de schoorsteen,  een zwarte knecht én zijn komst met een stoomboot uit Spanje. Het is ook de oudste druk waarin het klassieke lied Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan voorkomt, dus vermoedelijk is Schenkman daarvan de (mede)auteur. 

Waarom Spanje? Bari werd een tijdje bezet door Spanje (‘Kroon van Aragon’), maar dat gaat terug tot de 12de eeuw. Er was later de Spaanse bezetting van de Nederlanden – namen zij een Spaanse traditie mee? Of is het een puur verzinsel van Jan Schenkman? Het blijft onduidelijk.

Belangrijker is dat Schenkman de Sint een upgrade gaf: van een strenge man die ‘stoute’ kinderen bang maakte en er soms bedenkelijke pedagogische methodes op nahield, werd hij een mooigeklede bisschop die wel eens een vermanende vinger opsteekt, maar voor alles een sympathieke kindervriend blijft die voor arme kinderen een extraatje heeft.

Hieronder: bladzijde uit het prentenboekje Sint Nikolaas en zijn knecht met het bekende lied Zie ginds komt de stoomboot. (Hier kan je het hele boekje digitaal doorbladeren.)

Wat is het ‘heilig water’ van Sint-Nicolaas? > Lees verder onder de foto

Het bekende Sinterklaaslied in het boekje van Jan Schenkman. © Nationale Bibliotheek Nederland


5. Wat is het ‘heilig water’ van Sint-Nicolaas?

Elk jaar, op 9 mei, wordt in Bari gevierd dat de stoffelijke resten er in 1087 arriveerden (zie vraag 2). Dan vindt ook een bijzonder ritueel plaats, waarbij de rector van de Sint-Niklaasbasiliek ‘manna van Sint-Nicolaas’ uit de graftombe haalt, water dat er doorheen het jaar is uitgelekt. Het wordt aangelengd met gewijd water en aan de gelovigen uitgedeeld of verkocht.

Hieronder: een video van de plechtigheid op 9 mei 2021, waarbij het ‘manna van Sint-Nicolaas’ uit de tombe wordt gehaald.

Voor het correct weergeven van deze inhoud dien je (sociale) content cookies te aanvaarden.

Gepubliceerd door

Kerknet-redactie

Meer

Artikel
Sinterklaas

Deel dit artikel

Deel op Facebook
Deel op Twitter
Deel via e-mail

Lees meer

Zegening van het Armeens door een Armeense priester, in aanwezigheid van de Armeense ambassadrice © Miepol De Roeck
readmore

Armeens gedenkteken krijgt plaats naast kerk in Sint-Niklaas

icon-icon-nieuws
In oktober 2022 nam Sébastien Bellin deel aan de Iron Man-triatlon in Hawaï.  © Canvas
readmore

Onze 5 tv-tips voor de komende dagen (vanaf zaterdag 25/3/2023)

icon-icon-artikel
Mgr. Mariano Crociata is de nieuwe voorzitter van de COMECE  © COMECE/Cristian Gennari/Siciliani
readmore

Nieuwe COMECE-voorzitter Mariano Crociata pleit voor eenheid

icon-icon-nieuws

Recent bezocht

Bekijk je recent bezochte microsites, auteurs en thema's
© 2023 Kerk en Media vzw
Vacatures
Contact
Voorwaarden
YouTube
Twitter
Facebook