Een afgestelde feestdag? Dat vraagt om enige toelichting. Vroeger – en dan bedoelen we de periode vóór ‘keizer-koster’ Jozef II van Oostenrijk die hier in de 18de eeuw de plak zwaaide en ondermeer de priorij van Zevenbronnen liet afbreken – waren er aan heel wat kerkelijke feestdagen vrije dagen gekoppeld. Keizer Jozef II liet een aantal van die vrije dagen schrappen omdat ze volgens hem maatschappelijk onnuttig waren. Zo ondermeer tweede paasdag, tweede pinksterdag, Sacramentsdag, tweede kerstdag en ook Lichtmis dat op 2 februari gevierd wordt. Nadien werden ook binnenkerkelijk die feesten gedegradeerd tot een gewoon feest. Dat noemen wij een ‘afgestelde feestdag’.
Lichtmis, een afgestelde feestdag
2 februari is de feestdag van de Opdracht van de Heer, of Maria Lichtmis. Veertig dagen na Kerstmis viert de Kerk dat Jezus als Joodse jongen in de tempel aan de Heer werd opgedragen. Voor jongens moest dat op die dag, meisjes werden op de tachtigste dag na hun geboorte opgedragen.
De naam Lichtmis komt van elders. De dagen zijn dan al meer dan een maand bezig langer te worden. Begin februari is de nacht een uur korter, de dag een uur langer dan met Kerstmis. Onze niet-christelijke voorouders vierden de komst van het licht en keken uit naar de lente, het groeiseizoen. Dat werd gevierd met allerlei lichtrituelen: vuren op de heuvels, fakkeltochten, lichtprocessies enzovoort. De Kerk trachtte die heidense gebruiken te christianiseren door er het feest van de Opdracht van de Heer te plaatsen. Dat is gelukt, want het grootse lichtfeest is verdwenen en het feest van de Opdracht van de Heer werd een officiële feestdag. Zij het na de ingreep van keizer-koster Frans II een ‘afgestelde feestdag’.
Opdracht van de Heer
Afgesteld of niet, de opdracht van Jezus in de tempel heeft een diepe betekenis. Jezus’ ouders brengen hem bij de Heer. Zij willen doen wat de Joodse wet voorschrijft; ze willen ‘in orde’ zijn. Maar tegelijk zit er diepgang in die rite. Jozef en Maria willen hun zoon aan God schenken. Zij komen niet in de eerste plaats bescherming of een mooie toekomst afsmeken. Zij willen hun kind aan God toevertrouwen, opdat hij Gods wil zou leren kennen en zou kunnen doen.
Daar zit ook voor ons wat in. Wij zegenen voorwerpen (huizen, kruisen, wagens, medailles…) en hebben daar onze redenen voor. Maar als wij kinderen zegenen is het ook omdat wij hen aan God toevertrouwen. We zeggen daarmee niet dat Hij vrij over het leven van de kinderen kan beschikken. Wij drukken daarmee uit dat onze kinderen in Gods liefdesdroom mogen staan en leven. En dat wij daar willen aan meewerken.
Pannenkoeken
Op vele plaatsen in Vlaanderen bestaat de gewoonte om met Lichtmis pannenkoeken te bakken. Dat gold vroeger als een luxe en het was bijgevolg een feestelijk gerecht. In het vooruitzicht van het werk op het land na de winter kwamen met Lichtmis de nieuwe knechten en meiden op de grote boerderijen in dienst. Om indruk te maken en ook om het verdriet om het afscheid te verwerken, bakte de boerin pannenkoeken. Daar zijn wij gelukkig voorbij. Maar het gebruik van het pannenkoeken bakken op Lichtmis is blijven bestaan, zij het om er nu onbekommerd van te smullen.
Lichtmisvieringen
In de parochiekerken van Dworp, Huizingen en Rode wordt Lichtmis met een echte kindvriendelijke viering gevierd, waarna er als beloning pannenkoeken zijn of een andere lekkernij. In de parochie van Rode wordt op zaterdag 2 februari de nieuwe pastorie , Dorpsstraat 43, ingezegend. Er wordt een ‘Opendeurnamiddag’ aan verbonden om kennis te maken met de werking van de parochie en de catechese.
Afscheid van het oude en pannenkoeken eten om het nieuwe te begroeten... Hoe oude gebruiken ook nu hun betekenis kunnen krijgen. Afgesteld of niet.
(jh)
