C-cyclus eenendertigste zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

God houdt van alles wat bestaat

De lezingen van deze zondag doen ons nadenken over de liefde van GOD. De eerste lezing uit het boek Wijsheid (van Salomo) is een ontroerend gebed. GOD wordt geloofd om de liefde waarmee Hij alles geschapen heeft en om de liefde waarmee Hij al het geschapene in stand houdt. Niets is voor Hem te min, en het is ondenkbaar dat GOD zich keert tegen iets dat hijzelf gemaakt heeft. Ook zondaars worden daarom met liefde bejegend en met een wijze pedagogie weer naar het rechte pad gewezen. Uit het gebed spreekt een groot vertrouwen in de trouw en de nabijheid van GOD. We voelen ons op vertrouwde grond, het lijkt alsof de woorden ‘van het begin’ opnieuw beaamd worden: ‘en GOD zag dat het goed was.’ (Genesis 1,1-2,4a)

Die liefde voor heel de schepping wordt ook voelbaar in de evangelielezing. Het is een van de meest bekende en geliefde verhalen uit het Lucasevangelie. Zoals vorige zondag, gaat het nu eveneens over een tollenaar. Maar nu krijgt de tollenaar een naam: Zacheüs. Hij heeft bovendien een belangrijke taak in het tolwezen, want hij is hoofdambtenaar. Hij is rijk, en die rijkdom zal niet uit de lucht zijn komen vallen! In wezen is dit verhaal een evangelie ‘in het klein’: het laat zien hoe het goede nieuws dat Jezus is komen brengen in de praktijk uitpakt. Laten we de tekst stap voor stap volgen, en zien welke etappes kenmerkend zijn voor dit opstandingsverhaal.

De eerste fase is die van het verlangen. Zacheüs, tollenaar in Jericho, heeft over Jezus horen vertellen. Dat heeft zijn aandacht getrokken, meer nog: het heeft iets in hem aangeraakt. Wat dat ‘iets’ is, weet hijzelf nog niet. Het heeft te maken met een oud verlangen dat diep weggescholen lijkt, maar nu toch de kop op steekt. Zacheüs volgt zijn intuïtie en zijn verlangen: ‘Deze man wil ik ontmoeten!’ Hij moet daar wel wat voor over hebben, want hij is klein van gestalte en hij is niet de enige die Jezus wil zien. Hij lapt het gedrag dat een rijk man past aan zijn laars, en klimt pardoes in een wilde vijgenboom.

Tweede fase: Jezus komt voorbij. Er is veel volk, maar zoals zo vaak heeft Jezus een scherpe intuïtie van wie Hem het meeste nodig heeft. Hij kijkt zowaar omhoog en vangt met zijn blik de ogen van Zacheüs. Er volgt nu geen vraag, laat staan een ondervraging, maar een uitnodiging: ‘Zachëus, kom vlug naar beneden, want bij jou moet ik vandaag te gast zijn.’ In dat woordje ‘moet’ (dei in het Grieks) klinkt iets mee van ‘dit is onvermijdelijk’ en ‘dit is door GOD voorzien’. De uitnodiging staat als een huis, Jezus wil bij deze rijke tollenaar te gast zijn.

De derde fase is die van de blijdschap van het geroepen zijn. Zacheüs is ‘wakker’ geroepen, hij is aangeraakt door het woord van Jezus en wordt nu overstroomd door een grote, innerlijke blijdschap. Vliegensvlug verlaat hij de boom en onthaalt hij Jezus in zijn huis. Het is feest!

De vierde fase is die van het onbegrip van de omgeving: kijk die rijke Zacheüs nu eens aanpappen met die rondzwervende profeet! Maar vooral: wat heeft die Jezus te zoeken bij zo’n tollenaar!? Noch Zacheüs noch Jezus trekken zich van dit onbegrip iets aan. Ze kijken er doorheen.

De vijfde fase is die van de geloofspraxis of de geloofsdaad: Zachëus heeft de Levende ontmoet, en deze heeft hem tot leven gewekt. Het gevolg daarvan is, dat alles nu anders wordt. Zacheüs ziet zichzelf nu anders, en moet daarom ook zijn leven anders gaan inrichten: ‘De helft van mijn bezittingen is voor de armen, en wie afgeperst werd krijgt het viervoudig terug.’ Het is het eerste (en enige) woord dat Zacheüs luidop tot Jezus richt. Het is het woord van zijn ommekeer. Zacheüs is een nieuw mens geworden, een nieuwe schepping.

De zesde fase ten slotte is die van de beaming: wat Zacheüs heeft doorgemaakt, is geen bevlieging, maar een diepingrijpende verandering van zijn leven. Daarom kan Jezus ten overstaan van allen die het willen horen bevestigen: ‘Dit huis is heil ten deel gevallen, want ook deze man is een zoon van Abraham.’ Zachëus staat bekend als tollenaar, maar vandaag moet gezegd worden dat ook hij ‘zoon van Abraham’ is en een volwaardig lid van de Joodse gemeenschap. En Jezus voegt eraan toe, dat wat hier gebeurd is exact laat zien waartoe de Mensenzoon nu eigenlijk gekomen is.

De zes fasen van het verhaal markeren de fasen van een bekeringsproces. Daarbij gaat het niet zozeer om de bekering tot het geloof, want dat klinkt nog te abstract, maar vooreerst om de bekering tot de persoon van Jezus, de gezalfde van GOD, de Mensenzoon die al wat verloren lijkt komt zoeken. Laten we het verhaal meditatief doorlopen en zo ons eigen bekeringsproces opnieuw leven inblazen.

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar