Ook in onze parochies heerst er stilte, althans op het vlak van verenigings- en parochiaal leven. Niet mogen samenkomen drukt de kansen op ontmoeting. Van Femma’s tot Okra’s, van parochieploegen tot kerkfabrieken, van catechese tot jeugdbeweging worden de bijeenkomsten geannuleerd. Hier en daar wordt er over de computer gecommuniceerd, maar het is niet hetzelfde als elkaar te kunnen aanschouwen ‘van aangezicht tot aangezicht’. Al bij stilgestaan hoe belangrijk het is dat we elkaars gelaat kunnen zien? Zelfs dat wordt ons ontzegd door de aanbeveling om mondmaskers te dragen, een attribuut dat we ons in de verste verte nooit hadden zien dragen, tenzij voor wie in de gezondheidszorg werkt of in stofgevaarlijke omstandigheden.
Verborgen emoties
Is het dragen van een mondmasker nu op sommige plaatsen een noodzaak of zelfs een wettelijke verplichting, het is een daad die de sociale samenhang niet bevordert. We herkennen buren en kennissen amper als we ze op straat kruisen. Omdat we de gedempte woorden die van achter dat doekje komen amper verstaan, beginnen we maar geen praatje en haasten ons verder. We hebben het raden naar emoties en intenties, ze verdwijnen in de blauwwitte of zwarte plooien van het mondkapje.
We spreken soms over het wezen van iemand wanneer we het gelaat bedoelen. Het gelaat drukt uit wat in ons omgaat, wat het wezen van onze persoon is. Maar wat gebeurt er als we dat wezen, die essentie, wegstoppen achter een masker? Hoe kunnen we elkaar begrijpen in een wereld zonder gelaatsuitdrukkingen? Maakt het van ons zombies en mummies, die elk in hun eigen wereld ronddwalen? We hebben 42 gezichtsspieren die duizenden verschillende uitdrukkingen kunnen vormen. Wat doet het als we die nog amper kunnen lezen? Gezichtsexpressies vormen een universele taal die de gesproken taal aanvult en zelfs overstijgt. Een boos gezicht herkennen we van noord tot zuid. Een lachende zwarte en blanke mens is hetzelfde. Een gelaat vol verdriet raakt ons over alle grenzen van ras, kleur en cultuur heen. Een herkenbaar gezicht verbindt ons wereldwijd als unieke menselijke wezens. De Franse filosoof Emmanuel Levinas bouwde zelfs zijn hele filosofie op rond ‘het gelaat van de ander’ dat mij appelleert en tot verantwoordelijkheid jegens de ander oproept.
Ogen die spreken
Maar besluiten we deze bedenkingen met een positief gegeven. Boven het masker blijven de ogen zichtbaar – als ze niet achter een aangedampte bril verborgen zitten. Ogen spreken een eigen taal. Je ogen tot spleetjes vernauwen, ze wijd opensperren of juist sluiten, ermee knipperen of pinkogen, een traan die eruit welt… Wie verstaat die taal niet? En lach maar eens zonder dat je ogen heel die lach verraden. We zijn achter ons masker dus nog niet helemaal kans- en expressieloos. Nu het ernaar uitziet dat we die stoffen dingen nog een tijdje bij de hand zullen moeten hebben oefenen we ons maar best in andere vormen van communicatie. We hebben handen en voeten, een heel lichaam dat meebeweegt op de emoties die door ons heen gaan. Laten we ze benutten. Het is een eigen vorm van gymnastiek.
Ontmoeting in de kerk
Herhalen we de oproep om niet in je kot te blijven of enkel achter het blauwe licht van een pc te leven, maar te bewegen op de manier die je kan. Zet je bijvoorbeeld op zaterdagavond of zondagmorgen in gang, op weg naar je kerk waar je de vertrouwde viering en samenkomst van medegelovigen mist. Die kerk is open op het uur van de weekendviering. Je bent er niet alleen. Het is een huis dat spreekt van Gods aanwezigheid als je er binnengaat en waar je met al je kommer en hoop andere biddende mensen ontmoet. Dat is religieuze expressie die door geen masker getemperd wordt.
(jh)
