De derde adventszondag is traditioneel ‘Gaudete’-zondag of vreugdevolle zondag! Vreugde is de grondtoon van de lezingen ook dit jaar. De profeet Jesaja zegt dat hij een Blijde Boodschap brengt. Hij wilt jubelen en juichen in de Heer. De reden van zoveel vreugde is de komst van Gods gerechtigheid en glorie. Het is een verwijzing naar het nakende kerstfeest. Ook Paulus spoort in de tweede lezing zijn geloofsgenoten van Tessalonica aan ‘altijd blij’ te zijn. De reden hier is de getrouwheid van God die zijn Woord gestand doet. Ook hier kun je een verwijzing zien naar Jezus’ komst met kerstmis. Paulus spoort zijn medegelovigen ook aan de Geest niet uit te blussen… Het is een actuele boodschap in deze donkere tijd: letterlijk en figuurlijk. Blus de Geest niet uit! Het is een verwijzing naar Gods Geest. Gods Geest hebben we nu des te meer nodig om zelf niet uitgeblust te raken…
De laatste tijd hoor je veel spreken in de media over het mentale welzijn bij jongeren, ouderen en bij uitbreiding de ganse bevolking. De coronapandemie stelt onze geest op de proef, zoveel is duidelijk. In een eerder woordje heb ik reeds vermeld dat met het mentale welzijn voor ogen er in de tweede golf meer aandacht was voor beperkt bezoek aan kwetsbare en oude dierbaren, zieken en we kennen sedert de tweede golf ook het begrip ‘knuffelcontact’. Na het overlegcomité mochten musea en zwembaden de deuren openen in het kader van het fysieke en mentale welzijn. Deze week kwam er het arrest van de Raad van State dat ook publieke erediensten kunnen bijdragen tot het mentale welzijn, nood aan zingeving. Reeds in het voorjaar werd een kortgeding aangespannen bij de Raad van State door een groep katholieken met de vraag naar de proportionaliteit van het totaalverbod op publieke eredienst. Dat werd toen niet ontvankelijk verklaard. Nu kwam het kortgeding uit Joodse hoek, met meer succes, zo blijkt.
Het arrest baseert zich op het proportionaliteitsbeginsel en gelijkheidsbeginsel. Ook wat gelijkheid betreft liep er iets mank in het huidige quasi totaalverbod op publieke erediensten. Een totaalverbod trouwens enkel in België van kracht was. Huwelijken mochten nog met vijf mensen plaatsvinden in een kerk. Dat is het minimum dat nodig is om geldig een katholiek huwelijk te kunnen sluiten. Dit was discriminerend tegenover de Joodse gemeenschap die voor geldige liturgische bijeenkomsten een minimum van tien mannen vereist. Vandaar dat op basis van het gelijkheidsbeginsel de Raad van State de regering terug gefloten heeft. De nieuwe regeling legt voor elke eredienst nu de lat gelijk: vijftien personen maximum.
Een reden van blijdschap? In zekere zin wel, gelijkheid tussen mensen en groeperingen is een basisregel van de rechtsstaat. Ook inhoudelijk is er reden tot vreugde dat met dit arrest de aandacht wordt getrokken dat wat van oudsher tot zingeving behoort, nl. de godsdiensten een zekere erkenning krijgen. Dat was een grote blinde vlek tot nog toe. In het debat over mentaal welzijn hoorde je niet spreken over levensbeschouwing en godsdienst. Het wijst erop hoezeer levensbeschouwing en godsdienst in ons land zich in de marge van de samenleving bevinden. De vrijheid van godsdienst en de daaraan gekoppelde publieke uitoefening ervan is tot nader order nog altijd een grondwettelijk recht, samen met vrijheid van onderwijs en andere grondrechten en dito vrijheden zoals persvrijheid, vrijheid van meningsuiting enz…
Dat er commentaar kwam op het arrest van de Raad van State is uiteraard geen probleem maar enkele commentaren waren ronduit van bedenkelijk allooi. De vrijheid van godsdienst vergelijken met het eten van biefstuk friet op restaurant als zingevende activiteit is wel heel kort door de bocht, net als een voetbalmatch vergelijken met godsdienst als zingevende activiteit. Het doet toch de wenkbrauwen fronsen. Het eten van biefstuk friet op restaurant en het stadionbezoek zijn tot nader order geen grondwettelijke rechten.
Sommigen meenden ook dat de gelovige gemeenschap zich niet als een belangengroep moest opstellen zoals de kappers en de horeca maar a fortiori het algemeen belang moet dienen, lees, in eerste instantie solidair moet zijn met de ganse bevolking in lockdown. Het grondwettelijk recht op vrijheid van godsdienst is er niet omwille van een belangengroep maar behoort tot de grondrechten van elke mens… Er is dus van belangenverdediging geen sprake. Bovendien is er niets mis met de vraag naar proportionaliteit en gelijkheid betreffende een grondrecht. Vooral in momenten van crisissen allerhande is dat nodig en belangrijk, niet als alles peis en vree is. Bovendien is er niets mis met mensen die opkomen voor de nood die ze zien en ervaren bij hun mensen.
‘Gaudete’ zondag? Als pastor durf ik ‘ja’ te antwoorden omdat er weer iets mogelijk is van publieke eredienst met inachtneming van de geldende sanitaire voorschriften.
De concrete uitwerking vind je in de rubriek ‘liturgische vieringen’
Bart Geryl,
Pastoor-Moderator
