Een verharde samenleving: “Laten we zacht zijn voor elkaar, want het leven is een onduldbare pijn.” Met deze woorden sloot in 1968 Ton Lemaire zijn spraakmakend boekje ‘De tederheid' af. Het maakte diepe indruk op velen van onze generatie, midden in onze ‘strijd’ voor ontvoogding. Wereldwijd woeden er vandaag talrijke uitzichtloze oorlogen (Oekraïne, Gaza, Soedan, Jemen, Oost-Congo…) de ene al vaker in het nieuws dan de andere, maar altijd even hardvochtig. Ook in de zogenaamde veilige wereld is er veel onveiligheid. Er is het harde wij-zij discours in de politieke debatten, aangewakkerd door op sensatie belustemedia. Hoe meer de panelleden op elkaars kap zitten, hoe liever men het heeft.
Nood aan een ommekeer. De wereld is hard en de verruwing in taal en praktijken is alleen maar toegenomen. Het terechte verlangen naar gerechtigheid voor slachtoffers glijdt heel vaak af naar een roep om wraak. Haatsignalen naar een gevangene die vrijkomt, ook al heeft hij/zij de straf uitgezeten en is hij/zij intussen een ander mens geworden; of aan de niet aflatende beschadigingacties tegen de Kerk
in het zog van de misbruikschandalen, zonder aandacht voor de verzoeningspogingen. Tegenover kwetsbare mensen zoals vreemdelingen, zieken, mensen met een beperking, ouderen met dementie is
er weinig geduld als zij ons hectische sociale leven doorkruisen. Gelukkig zijn er nog velen onder ons die wel geraakt worden door het wel enwee van hunmedemensen en het voor hen opnemen, of ze nu vertrouwd of vreemd zijn.
Laat ons durven teder te zijn. Ja, het vraagt durf om in deze wereld teder te zijn. Het wordt al snel als incompetentie of zwakheid geduid, iets voor simpele zielen, iets waarmee je het niet ver zult brengen
in het leven. En toch… Teder zijn: wat is dat dan? Het woord tederheid roept eindeloos vele beelden op: de jonge moeder die haar pasgeborene minzaam aan haar borst koestert of de jonge vader die zijn baby behoedzaam in zijn armen neemt of de kinderen die trouw waken bij het sterfbed van hun geliefde, nabij zijn en nabij blijven, het kussen opschudden…
Teder zijn bewerkt groei en verbondenheid. Iemand of iets tot zijn recht laten komen; iemand zien, erkennen, waarderen, ondersteunen! Dat is inderdaad wat tederheid doet. En het schept een band! Tederheid is geen zwakte, maar een zachte kracht. Zacht inderdaad, maar wel degelijk een kracht die in staat is mensen (weer) in hun waarde te laten geloven. Tederheid is een verbindende kracht in de kleine kring van geliefden, maar ook in ruimere kringen van een samenleving (de buurt, de vereniging, een organisatie…).
Tederheid in de ouderdom. Vooral in de ouderdom kan tederheid een bijzondere levenskracht worden, nu je als oudere minder moet of kunt ’doen’; maar steeds meer kunt betekenen door wie je ‘bent’. Zeker nu de voorbije levensjaren je hebben geleerd waarin de werkelijke schoonheid en waarde van het leven liggen.
Tederheid in de intieme relaties. Een van de mooiste herinneringen uit mijn jeugd is het beeld van mijn grootouders die elke avond – nadat ze bij ons waren komen oppassen – arm in arm over het woonerf naar hun eigen huisje trokken, voorzichtig schuifelend, elkaar ondersteunend, wat keuvelend. "Wie houdt wie recht?" vroeg ik mij af. Tederheid lijkt wel de sleutel van een gelukkig samenleven als ouder wordend echtpaar. Teder word je als je beseft dat de andere kostbaar voor je is. Die tederheid valt niet weg als één van beiden ziek of hulpbehoevend wordt of de seksuele passie en activiteit op de achtergrond geraken. Integendeel! Vaak is de partner al lang in stilte de trouwste behoeder en verzorger als het leven moeizaam wordt, vaak lang voordat de omgeving de zorgnood in de gaten krijgt.
Als je alleen staat in het leven. Voor wie alleen door het leven is gegaan, maar ook wie zijn partner heeft verloren is dit beeld van het tedere oudere koppel soms pijnlijk. Het confronteert hem of haar nog sterker met eigen gemis. Alleen staan in het leven als je ouder wordt verhoogt de kans op vereenzaming, zelfs als er kinderen en kleinkinderen zijn die naar je omzien. Ze zijn wel kostbaar, maar ze zijn geen antwoord op het gemis. Ouderen zoeken daarin hun weg. De enen vinden troost in het gedenken van hun overleden partner, in het koesteren van kostbare herinneringen. Anderen zoeken een nieuwe partner. Soms wordt hierover smalend gedaan “Een oude bok lust nog wel een groen blaadje!” Seksueel verlangen kan wel een rol spelen in die verhalen, maar vaak is dat blaadje niet zo groen meer en is er duidelijk iets anders inhet spel.
Teder zijn in je om–geving. Zoals eerder gezegd reikt tederheid verder dan de intieme levenskring. Ze kan uitgroeien tot een levenshouding die al je doen en laten doordringt. Laat ons openstaan voor wat de ‘om–geving’ (merk de term ‘geven’ op in dit woord) ons aanreikt en dankbaar laat voelen hoe kostbaar die voor ons is.
De tedere God. Een tedere God! Jezus gaf die tedere God zelf ook gestalte in tal van situaties. Denk maar hoe Hij mensen in nood letterlijk een reddende hand reikte (Marcus 3,1 – 6). In woord en daad beaamde Jezus het zachte Godsbeeld dat ook al in het eerste testamentwerd doorgeven in talrijke beelden (bv ‘een zachte bries’) Exodus 34,6 ‘De Heer is een barmhartige en genadige God, geduldig, groot in liefde en trouw’ en in die goddelijke tederheid mogen wij ons ten diepste geborgen weten. Door die geborgenheid kunnen wij juist uitgroeien tot wie we ten volle zijn en zelf met zachte kracht zorg dragen voor al wie en al wat ons omgeeft: de medemens, de natuur, de kosmos ende schepping.
Guido Struyve
