De (on)mogelijkheid van de digitale Kerk
Al verschillende maanden vergaderen we louter digitaal. Van achter een computerscherm kunnen we mekaar zien en spreken en dit meestal gebruikmakend van ‘Zoom’, een Amerikaanse applicatie die videoconferenties mogelijk maakt. Er gingen ‘Zoom-vieringen’ door ter vervanging van de eucharistie op zondag. Ook de initiatiecatechese gebeurt enkel nog digitaal. Is dit allemaal de toekomst voor de Kerk?
Zoomvieringen
We kozen ervoor om geen eucharistievieringen met slechts 15 personen te organiseren. Wel zijn de kerken op zondag open voor individueel gebed. Eind december begonnen we met digitale maandelijkse familievieringen, in navolging van de pastorale eenheden Sint-Franciscus en Etterbeek-Woluwe. Hiermee haalde ik zelfs de nationale pers. Het persagentschap Belga nam midden december contact op met mij en dit via een muzikante van Berchem’s Music Band / De Werkmansvrienden, tevens oud-scout van de scouts Paloke. Belga wou weten hoe we in de kerken Kerstmis zouden vieren met de beperking tot 15 kerkgangers. Ik sprak dan over de Zoomviering die vlak voor Kerstmis zou doorgaan. Wellicht dacht ze dat ik van achter mijn computer een eucharistieviering zou houden en dat zou naast de gestreamde vieringen via YouTube en Facebook weer iets nieuws zijn. Dat is het helemaal niet. Onze Zoomvieringen – met meer dan 25 links en die dus meer volk aantrekken dan sommige kerkdiensten – zijn gebedsmomenten met een powerpointpresentatie met de lezingen van de zondag, gebeden en muziek. Telkens krijgt eenieder de kans om een voorbede te zeggen en op het einde nog iets mee te geven.
Zoomcatechese
Ook de samenkomsten van ouders en vormelingen gebeuren nu enkel via de computer. Daarover schreven we in KERK &leven nr.1 van dit jaar. Bij de start van de initiatiecatechese in oktober kwamen in Ganshoren de kinderen bijeen in de vergaderruimte van de Sint-Martinuskerk en de ouders digitaal. Sinds november zijn er echter enkel nog digitale catechesebijeenkomsten zowel voor kinderen als ouders. In de Verrijzeniskerk Paloke gebeuren die door aan ouders opdrachtjes te geven om met hun kinderen te doen. In Ganshoren werken we met een powerpointpresentatie die we via Zoom eerst met de kinderen houden, vervolgens met de ouders, om dan te besluiten met een gezamenlijk moment. Ook met de plussers en vormelingen wiens vormsel een jaar werd uitgesteld, kwamen we met de hulp van de jeugddienst digitaal bijeen.
Is iedereen mee?
Niet iedereen is enthousiast over deze – noodzakelijke – digitale aanpak. Dat is te begrijpen. Als je professioneel al uren per dag achter je computerscherm zit en dan ’s avonds of in het weekend nog eens digitaal wordt uitgenodigd, is dat voor sommigen wel te veel gevraagd. En niet iedereen is even vaardig in het omgaan met de hedendaagse digitale mogelijkheden. Voor sommigen is een e-mail versturen al een hele onderneming. Het verrast me wel dat ook senioren en zelfs hoogbejaarden goed overweg kunnen met de nieuwe media. Toch zou volgens een recent onderzoek 10 % van de bevolking geen aansluiting hebben met het internet. En daar zouden kansarmen bij zijn, maar volgens mij ook nogal wat senioren. Velen denken dat het niets voor hen is. Zestig aar geleden wilden sommigen ook geen telefoon of televisie omdat ze er het nut niet van inzagen. Corona heeft duidelijk laten zien hoeveel er digitaal gebeurt. Deze digitale kloof dient gedicht te worden, ook met degenen die hardnekkig blijven beweren dat internet niets voor hen is.
Is dit nu de toekomst?
Zeker in de winter zit er iets comfortabel in het volgen van thuis uit, achter een scherm, van een vergadering of viering. Je moet de kou niet trotseren om naar een soms wel slecht verwarmde kerk te gaan of een ongezellige vergaderruimte. En toch hoop ik dat het loutere digitale pastoraal binnenkort tot het verleden behoort. Wel zullen enkele digitale ontdekkingen in de toekomst hun dienst bewijzen, onder meer onlinevergaderingen met vooral praktische afspraken, vormingsinitiatieven, het gebruikmaken van audio- en visuele middelen in de catechese. Echter, PowerPoint, YouTube, e-mails, soundcloud, streaming,… zijn hulpmiddelen en geen doel op zich. Kerk betekent samenkomen, niet alleen virtueel of in gedachte, ook en vooral ‘fysiek’ samenkomen. In zijn audiëntie op woensdag 2 februari beklemtoonde paus Franciscus dat ‘een christendom zonder liturgie een christendom zonder Christus is’. Liturgie houdt in dat mensen samenkomen. Het lichaam van Christus is geen digitaal lichaam. Zoomvieringen en soundcloud zijn tijdelijke noodoplossingen. Het is vandaag dus uitkijken naar het moment dat er een einde komt aan de disproportionele maatregel om slechts met 15 volwassenen samen te komen in een kerkgebouw. Dit werd reeds gevraagd door de vertegenwoordigers van alle erkende godsdiensten aan de overheden van ons land, maar tot nu toe zonder antwoord. Blijkbaar vinden regeringsleiders het belangrijker dat schoonheidssalons en piercingsalons opengaan dan de plaatsen van zingeving en gebed.
Johan Dobbelaere
