“Zoekt en ge zult vinden”.
We gebruiken dat spreekwoord gewoonlijk zonder er veel over na te denken.
Soms klinkt het zelfs een beetje spottend omdat het vinden ons eigenlijk weinig interesseert en we ook niet van plan zijn anderen bij hun zoeken te helpen. Maar zoeken is levensbelangrijk. Wie erachter wil komen wat in het leven echt de moeite waard is, wat ons uiteindelijk houvast geeft, die zal ernaar moeten zoeken. Dat geldt voor het juiste beroep. Of de juiste levenspartner. En iets dergelijks geldt ook voor ons geloof in God. Ook dat krijg ik niet kant-en-klaar in de schoot geworpen, maar ik moet er moeite voor doen, ik moet een weg afleggen, ik moet naar die God op zoek gaan.
Daar is het bij het feest van de Verschijning des Heren om te doen.
Het is een soort herhaling van Kerstmis, maar met andere woorden en andere beelden. God verschijnt in onze geschiedenis, Hij komt in mensengestalte op ons af, Hij openbaart zich midden onder ons. God zet een eerste stap in onze richting: Hij licht een tipje van de sluier van zijn verborgenheid op en wordt zichtbaar. Maar dat gebeurt eerder onopvallend, onverwacht en misschien zelfs een beetje tegendraads. Het lijkt wel alsof God er niet in is geïnteresseerd dat we Hem zouden herkennen. Maar dat is niet waar.
God wil dat we Hem zouden ontmoeten,
maar dan wel zo als Hij werkelijk is en niet in de een of andere grootse en indrukwekkende vorm waarvan wij misschien vinden dat die beter bij God past, maar waarin God zichzelf niet thuis voelt. Precies om zulke verkeerde godsbeelden te omzeilen en zich toch aan ons te kunnen openbaren, laat God zich zoeken. En om ons bij onze zoektocht een beetje te helpen, geeft God ons tekens. Tekens duiden op iets zonder het vast te leggen, ze verwijzen naar iets, ze sturen door, ze geven een vermoeden, misschien zelfs een voorproefje, maar ze blijven steeds open, ze zijn nooit af. En daarom doen tekens ons zoeken.
Het ligt aan ons of we die tekens en de uitnodiging die daarin vervat ligt ook verstaan.
En daarvoor is openheid nodig, kunnen luisteren en vooral op ongewone dingen kunnen inspelen. Want God houdt van verrassingen, Hij laat zich telkens weer van een heel andere kant zien. Wij kijken naar de hemel, en Hij daalt neer op de aarde. Wij verwachten een koning, en er komt een kind. Wij dromen van iemand met carrière, en we krijgen een gekruisigde. Hoe moet je met zulke verrassingen omgaan, hoe kun je ze verwerken? Dit feest confronteert ons met twee totaal verschillende reacties.
De Schriftgeleerden in Jeruzalem
hebben eigenlijk de beste papieren om God te kunnen vinden. Ze kennen zijn belofte, ze zijn vertrouwd met Gods plan, ze weten waar het Hem om te doen is en welke methoden Hij graag gebruikt. Ze hebben zogezegd de sleutel in de hand om die onverwachte gebeurtenissen te kunnen ontcijferen en daarin Gods naderbij komen te ontdekken. Maar ze laten zich niet uit hun tent lokken: niet uit hun comfortabele Jeruzalem en niet uit hun hecht doortimmerde theorieën. Ze blijven zitten waar ze zitten, durven geen weg te gaan en komen daarom ook niet aan bij degene naar wie ze al die tijd op zoek waren.
De koningen zijn anders,
beweeglijker, niet zo vastgeroest in hun gewoontes en niet zo gevangen in een bepaald denkpatroon. Ze nemen vreemde, onverklaarbare verschijnselen waar en worden daardoor geraakt. Ze gaan op weg met niet veel meer in hun rugzak dan een heldere ster, waar ze nog geen verklaring voor hebben. En zo vragen ze verder. Geen moeite is hen te veel. Zo vinden ze het kind en herkennen daarin de koning die ze zoeken. Hun ogen gaan open, ze hebben hun reisdoel bereikt: anders dan ze hadden gedacht, maar ook geweldiger dan ze hadden durven dromen. Ze kunnen weer terug, maar anders dan ze zijn gekomen.
Schriftgeleerden en koningen:
de tegenstelling tussen die twee groepen bevat een diep geloofsinzicht. We kunnen God alleen maar vinden wanneer we nooit ophouden Hem te zoeken. Dan kan Hij voor ons opgaan, dan krijgen we Hem steeds duidelijker in beeld, dan dringen we steeds dieper door in zijn mysterie. Maar zo gauw we het zoeken opgeven, verdwijnt Hij voor ons. Zo gauw we denken Hem te hebben, precies te weten over wie het gaat, grijpen we er net naast en blijven we zitten met een idool, een afgod die niks voorstelt en ons ook niks oplevert.
En nog iets anders maakt de combinatie van deze twee groepen ons duidelijk.
Om God te zoeken en Hem ook te kunnen vinden, hebben wij mensen elkaar nodig.
We hebben het gesprek met elkaar nodig om in ons zoeken verder te komen. Want ieder van ons heeft wel een klein beetje inzicht, een stukje van de waarheid, zijn eigen portie vermoeden en intuïtie. Net zoals de Schriftgeleerden een verklaring hadden en de koningen een teken zagen. Elk apart was het maar de halve waarheid, maar tezamen gaf het een zin te zien. En hetzelfde geldt voor ons als gelovige gemeenschap. Geloven is geen eenzaam avontuur, wat ieder op zijn eentje moet klaren. We kunnen elkaar erbij tot steun zijn. Alleen wanneer we samen zoeken en onze individuele stukjes waarheid bij elkaar leggen, ontwaren we ook in onze tijd de tekens van Gods aanwezigheid.
P. Hans van Schijndel
