“Vandaag trok ik met de fiets naar Oudergem, en de weergaloze, Romaanse Sint-Annakapel (11de eeuw!). Jammer genoeg is de kapel, gelegen in het domein van Hertoginnedal, haast nooit te bezoeken... In de 19de eeuw werd de kapel buiten dienst gesteld, omdat dorpelingen naar de Waversesteenweg verhuisden. De trotse kapel werd gedurende lange tijd een boerderij... Nu straalt de kapel opnieuw als vanouds. Ze laat ons nadenken over gisteren en morgen, over leven en dood, over ontmoeting en afscheid, over vluchtigheid en onvergankelijkheid”.
Paul Delva.
De nog bestaande Sint-Annakapel, (niet verwarren met de Sint-Annakerk waar de huidige pastorale activiteiten plaatsvinden), was oorspronkelijk privé-eigendom van de Hertogen van Brabant. Een stenen hoofdje boven de ingang getuigt hier nog van. Het eerder kleine heiligdom werd gebouwd in de 11de eeuw ter vervanging van een houten gebedshuis. Omstreeks 1250 werd de klokkentoren aangebouwd, fors genoeg om in tijd van nood bescherming te bieden.
In 1262 besliste hertogin Aleydis om een dominicanenpriorij te stichten. Zij deed dit in de onmiddellijke omgeving van de bestaande kapel. Enige tijd later stond hertog Jan II van Brabant de kapel af aan de Predikheren zusters van de Priorij (1307). Oorspronkelijk mochten alle gelovigen van Oudergem er de erediensten bijwonen.
Het was eveneens een heel bekend bedevaartsoord. Men riep er de heilige Anna aan om onvruchtbaarheid en huidziekten te genezen. Door de godsdienstentroebels werd zij enige tijd verlaten.
Na de oprichting van het aartsbisdom Mechelen werd het opnieuw een kapel afhankelijk van de Sint-Clemenskerk in Watermaal. De betrokken gemeentelijke besturen beslisten een nieuwe dorpskerk te bouwen en de kapel werd in 1843 ontwijd. Daar kwam door toedoen van de invloedrijke familie Madoux een eind aan. Zij kocht de kapel op in 1902. De aanbouwsels van de deelpachter werden verwijderd. Baron Charles Dietrich privatiseerde de toegangsweg en voegde het gebied bij het domein Hertoginnedal (1908). Na een restauratie onder leiding van kanunnik Charles Lemaire werd zij door kardinaal Mercier opnieuw ingewijd (1917).
In 1930 ging de kapel behoren tot de Koninklijke schenking als onderdeel van het domein Hertoginnedal. Pastoor Adolphe Mignol vierde er nog vele decennia lang de eucharistie. Vandaag zijn de kapel en de omliggende terreinen beperkt toegankelijk voor het publiek. Historici beweren dat het allereerste gebedshuis toegewijd aan de heilig Anna veel vroeger tot stand kwam.
Jos Vancauteren
