De verering van Sint-Jozef ontstond in de vijfde eeuw in het Oosten en pas in de vroege middeleeuwen in het Westen. Vaak werd hij dan nog afgebeeld als een simpele grijsaard, een beetje opzijgezet omdat hij niet begreep wat hem overkwam. Op latere middeleeuwse kerstvoorstellingen was Jozef bezig met huishoudelijke werkjes maar ook met een kaars in de hand als behoeder van het ware licht. Stilaan wordt in het westen de menselijkheid van Jezus benadrukt en komt Jozef mee op de voorgrond. De verering begint bij de Franciscanen, naar het voorbeeld van Franciscus (rond 1226). Dit waarschijnlijk omdat hun spiritualiteit aandacht heeft voor Jozefs bescheidenheid. Als ‘minderbroeder’ herkennen zij de stille figuur in Jozef op de achtergrond van het leven van Jezus. De cisterciënzer Bernardus van Clairvaux (1153), Bernardus van Siena (1444) en Teresa van Avila hebben de verering aangewakkerd.
Vader met kind
Tijdens de tentoonstelling Borman en zonen deze winter in het M Museum te Leuven trok een beeldje, gemaakt omtrent 1520 door Jan Borman I, van de heilige Jozef op wandel met zijn zoontje mijn aandacht. Het beeld straalt eenvoud en genegenheid uit. Een vader met aan zijn hand z’n kind. Jozef was ouder toen hij Maria ontmoette. Het uitgebeelde tafereel kon ook een grootvader zijn met kleinkind .Het is gelukkig niet het beeld uit onze jeugd: Jozef steeds met een lelie, teken van de zuiverheid.
Slapende Jozef
Een ander beeld van Sint-Jozef krijgt ook aandacht dank zij paus Franciscus. Het beeld van de slapende Sint-Jozef wordt wereldwijd verspreid sinds paus Franciscus daarover heeft gesproken. Hij vertelde in een interview dat hij reeds in Argentinië in zijn werkkamer en in zijn slaapkamer ook nu in Rome een beeld van de heilige Jozef heeft. Niet een beeld zoals in veel kerken, kapellen en huizen te vinden is. Paus Franciscus verklapte dat hij op het einde van zijn werkdag voor het slapen gaan alles wat hem zorgen geeft op een briefje schrijft en dat onder dat beeld legt. De paus vertelde dat hij dan goed slaapt. Een apart maar ook een mooi getuigenis waarin de paus getuigt van zijn vertrouwen in God en de engelen. De paus beseft dat hij ondanks zijn hoge functie niets begrijpt van het grote mysterie dat God zelf is – een mysterie waaraan hij zich als gelovige toch aan toevertrouwt, God die de weg wijst.
Jozef in de Bijbel
Waar komt die afbeelding van de slapende heilige Jozef vandaan ? In de oude geschriften van de eerste kerk vinden we weinig over Jozef en zijn familie. De Bijbel stelt dat hij een afstammeling is van koning David, timmerman van beroep. In de Apocriefe Boeken, teksten die een Bijbelse pretentie hebben maar niet werden opgenomen in de Bijbel, vindt je wel veel over de kinderjaren van Jezus. In de weinige evangeliepassages vernemen we wel iets over de heilige Jozef, de wettelijke vader van Jezus maar niet de biologische. God wijst hem telkens de weg langs dromen. In het eerste hoofdstuk van Mattheüs lezen we dat Jozef er op een bepaald moment achter komt dat zijn verloofde Maria zwanger is en hij weet: dat kind is niet van mij. Hij denkt er in stilte over na om van haar te scheiden. En dan grijpt de hemel in. “Terwijl hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer die tot hem sprak: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen; het kind in haar schoot is van de heilige Geest. Zij zal een zoon ter wereld brengen die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden.’” God grijpt in, Hij geeft inzicht aan Jozef en Jozef wijzigt zijn plannen. Even verder lezen we dat Jozef doet zoals hem werd gezegd. “Ontwaakt uit de slaap deed Jozef zoals de engel van de Heer hem bevolen had en nam zijn vrouw tot zich.” Eveneens in een droom wordt Jozef gewaarschuwd naar Egypte te vluchten omdat Herodes het Kind naar het leven staat.
Evangelisch beeld
Dat beeld van die slapende Jozef is dus eigenlijk een heel evangelisch beeld. God wijst de weg, een God die van mensen houdt en hen ter harte neemt. Hij laat ons niet zomaar aan ons lot over. In dromen, in tekenen tot in ons hart en verstand, wil Hij ons de weg tonen. Ja, soms zullen het vreemde of onbekende wegen zijn die Hij ons vraagt te gaan, zoals dat Jozef overkwam. Sint-Jozef kiest steeds voor het grotere goed, steeds voor anderen, nooit voor zijn eigenbelang, en zijn oplossingen zijn steeds creatief. (hc)
Beschermheilige
Sint-Jozef is patroonheilige van België, van de huisvaders, van de handarbeiders en ambachten, ingenieurs enz. Een paar weerspreuken zijn ook leerzaam: “De grote was buiten te drogen hangen op Sint-Jozefsdag, ’t is dan toch altijd schoon weer”; “Sint-Jozef helder en klaar, geef licht een vruchtbaar jaar”; “Is het met Sint-Jozef klaar, reken met een ruim goed jaar.”
Bronnen:
tijdschrift ‘ Jezuïeten’ Johan Verschueren sj, Dries van den Akker sj. en
https://www.youtube.com/watch?v=Nbd_fqf8UfE pastoor A.Penne
