Het feest van Wapenstilstand dat we op 11 november vieren, zet aan tot nadenken over verantwoord en gedragen leiderschap. Want vaak zijn het ‘leiders’ die beslissen over vredevol samenleven of niet, of die in de ene of andere richting kunnen sturen.
Luisteren en verantwoordelijkheid nemen
Leiderschap is het vermogen om leiding te geven. Leiderschap heeft in onze tijd een dubbel gezicht. Zo is er de inspirerende figuur van een paus Franciscus en zijn er populaire figuren uit het verleden zoals Winston Churchill of Nelson Mandela. Er zijn ook Donald Trump en Vladimir Poetin; die zijn op hun manier ook leider, de ene soms chaotisch en wansmakelijk, de ander onverkort autoritair.
Leiderschap is de vaardigheid om leiding te geven aan een groep van mensen, organisaties of naties. Leiderschap begint met het luisteren naar en het zich inleven in de ander. Maar vervolgens zal de leider (m/v) verantwoordelijkheid dienen te nemen en handelen op basis van een degelijke visie op mens en samenleving die vooruitblikt en verbindend werkt.
Inspirerend of dictatoriaal
Aan de ene kant is er alom een verlangen naar inspirerende leiders. Mensen met een visie die de talloze uitdagingen en problemen van onze tijd onderkennen en keuzes maken. Leiders die hun volgelingen weten te enthousiasmeren om ongebaande wegen te gaan. Profetisch als het ware… Leiders ook die het niet bij mooie woorden laten, maar die zelf van aanpakken weten en met hun voeten in de modder staan.
Aan de andere kant bestaat er een roep om ‘sterke leiders’, die velen angst aanjaagt. Een sterke man – dictators zijn bijna altijd mannen! – die zegt voor ‘de mensen’ de problemen op te lossen die zij zelf niet kunnen, durven of willen oplossen. Soms lijken het wel rattenvangers die beweren in de naam van het volk te spreken. Of die appel doen op wat roert in de goorste onderbuik van de samenleving.
Herders en dienaren
Ook binnen religies heeft leiderschap een dubbel gezicht. Binnen het christendom bijvoorbeeld heten leiders vanouds ‘herders’ en ‘dienaren’ te zijn. Maar niet zelden, zo leren we uit onze geschiedenis, blijken religieuze leiders zich te verheffen boven hun kudde en meer op eigen voordeel uit te zijn dan op het welzijn van hun gelovigen. Gelukkig slagen andere figuren zoals een paus Franciscus
erin om geloofwaardig en waarachtig de boodschap van Jezus in deze tijd te vertolken.
Er is leiderschap in de plaatselijke geloofsgemeenschap, met een pastoraal team en met voorgangers en predikanten die bekommerd zijn om de evangelische boodschap naar best vermogen te laten klinken en die mensen oproepen om zelf in die zin hun leven in te richten. Heel wat mensen geven ook leiding in sociale organisaties allerhande en geven daarbij een duwtje aan het goed functioneren van het sociale weefsel in onze samenleving. De huidige (corona)situatie zal veel creativiteit nodig hebben om ‘nieuwe wegen’ te gaan en niet te snel naar het oude vertrouwde terug te schakelen.
En in het alledaagse leven
En dan is er nog de vraag naar leiderschap in het alledaagse leven. Hoe doe je dat eigenlijk, een geloofwaardige moeder of vader voor je kinderen zijn? Is dat een kwestie van je kinderen te bevestigen of ook van hen tegen te spreken? Hoe geef je leiding in de jeugdbeweging? Of hoe word je in de klas of op de werkvloer iemand met gezag? Wanneer heb je iets te zeggen?
Wie zal ons dus leiden?
(pl en jh)
