Samenvatting van het artikel door Guido Debonnet
Breng een volledige editie van de Bijbel mee en toon aan over welk deel van dit boek het gesprek zal handelen: vijf boeken die tot de ‘Wijsheid’ gerekend worden in de Hebreeuwse (de Joodse) Bijbel (die uit de 5de tot 3de eeuw voor Chr. dateren, maar ook oudere fragmenten bevatten uit de koningentijd) én twee boeken in het Grieks geschreven (en die van jongere datum zijn: 2de en 1ste e. v. Chr.) en die in de oude Griekse vertaling van de Schrift, de Septuagint* zijn opgenomen.
Schematisch ziet het er als volgt uit:
Peter Schmidt heeft een heel knappe korte synthese gemaakt van het eigene van de Wijsheidsliteratuur in de Bijbel, ruim 300 bladzijden! Wees dus niet verbaasd als dit onderwerp wat studie vraagt (op de eerste plaats voor de gespreksleider!).
- Heel wat spreuken in onze taal hebben een Bijbelse wortel.
- De Bijbel houdt zich bezig met 'geschiedenis': van de eerste mens tot de voltooiing. Deels is het echte geschiedschrijving, maar veel is ook in diverse literaire genres weergegeven en dus ‘symbolisch’ te lezen.
- De Wijsheidsliteratuur staat losser van belevenissen en personages, is tijdlozer en anoniemer. Ze gaat over de condition humaine’. Je kan ze niet als verhaal in één keer doorlezen. Ze is een uitdrukking van de eeuwenlange ervaringsreflectie van een volk, zowel profaan als religieus, en staat onder invloed van Egyptische en Mesopotamische literatuur.
Levenservaring en haar lessen
Spreuken werden verzameld en soms, soms niet, gegroepeerd weergegeven vanuit dagdagelijkse levenservaringen. Ook met de bedoeling soms om morele raad te geven. Lees zelf het 19de tot 21ste hoofdstuk uit Spreuken.
Praktische raadgevingen
Oude schrijvers behoorden tot de tempelclerus of tot de hofhouding van de koning (niet iedereen kon lezen en schrijven!) Een aantal spreuken waren bedoeld om jongelui op te leiden en weerspiegelen de toenmalige politieke cultuur. Wijsheid omvat dus heel veel en kleurt het palet van de raadgeven, de opvoeder en de wijsheidsleraar.
Godsverbondenheid
De Bijbelse wijsheid is wel sterk verbonden met het geloof van Israël. De oerbron van alle wijsheid is het Woord Gods: de ‘Vrees des Heren’ genoemd. Daarmee wordt de ‘menselijke wijsheid’ op een hoger niveau getild. Het bidden en mediteren van de psalmen hoort dan ook tot de diepste wijsheid. Lees zelf psalm 1 of 119.
De echte wijsheid vind je alleen in de beleving van de verbondsrelatie met God Wijsheid is vroomheid en trouw aan de religieuze fundamenten. In het Hooglied wordt de erotische liefde van twee geliefden als een lofzang op Gods schepping en als een metafoor van Gods liefde voor zijn volk geïnterpreteerd.
Niet een louter hip-hip-hip-hoera-geloof!
Besef evenwel dat de schrijvers van de Wijsheidsliteratuur het geloof niet voor de hand liggend vonden. Twijfel en gemis in de godsrelatie komen er zeker in voor. Het boek Job (met de problematiek van het onschuldig lijden) en het boek Prediker (Quohelet) (met de problematiek van de ‘zinloosheid’ van het bestaan) zijn heel existentiële en nog steeds inspirerende geschriften.
Jezus, de voltooiing van de Jezus en Wijsheid
Vooral Mattheüs onderstreept dat Jezus de Wet tot vervulling komt brengen. Maar ook de Wijsheid komt in hem tot vervulling, zoals Johannes zegt: Hij is het mensgeworden Woord van God, bron van alle inzicht. Lees Mt. 5 en 18 (aangehaalde passages).