Terugblik op de ontmoetingsdagen 2015 van het bisdom Brugge

Op 12 en 13 oktober was E.P. Gaby Demeulenaere, scheutist, onze gastspreker in Diksmuide en Oostkamp. Het ‘Ervaringsverhaal van een gevangenispastor’ kon respectievelijk 145 en 135 deelnemers lokken. Voorzitter Maria Seurinck was gelukkig haar goede vriend en medewerker te begroeten. In een bezield voorbidden stuurde E.H. Joris Weyts onze aandacht naar wat echt leeft in de medemens en tot openheid voor Zijn actieve aanwezigheid.

De spreker is op rust gesteld na zwaar en gevaarlijk sociaal-pastoraal werk in Guatemala en twintig jaar pastoraal engagement in Belgische gevangenisinstellingen. Hij bracht een rustig, eenvoudig maar bewogen relaas over zijn persoonlijke ervaringen met gedetineerden. In zijn directe duidelijke taal weerklonk een scherpzinnig heldere feeling en warm menselijke empathie, een wijsheid met onvermoede religieuze diepgang en gelovige duiding. Het werd heel stil in de zaal.
Als inleiding maakte hij ons eerst wegwijs in het gevangeniswezen, de betekenis van vrijheidsberoving, totalitair georganiseerd strafregime, rechten en plichten van de gevangene (wet-Dupont), statistieken enz.

Wie is deze gevangene? Typische persoonlijke voorbeelden toonden ons schamele, bange, gekraakte, rancuneuze, soms sluwe en vicieuze mensen, vastgelopen in alle denkbare criminele misdaden. De harde confrontatie met de eigen duistere kanten, het falen, de onmacht, de sociale ontwrichting (kinderen, partner, vrienden, werk …), de vereenzaming, het kleinerende vaak onmenselijke gevangenisleven. Hoe kunnen deze mensen met zichzelf leven, met de medemens, met de maatschappij? Hun stilte schreeuwt om niet vergeten en verworpen te worden. Hun somber verdriet en duistere spijt kijkt wanhopig uit naar een straaltje licht om de soms uitzichtloze gevolgen en de duistere inhoud van de misdaad een positief toekomstperspectief te geven. In hun nood aan een luisterend oor, aan momenten van menselijke nabijheid, aan stille aanvaarding van wie ze écht zijn, willen zij mensen ontmoeten die met hen uitkijken naar de mogelijkheden voor een nieuwe toekomst, een nieuwe kans, binnen en buiten de gevangenis.

Welke meerwaarde brengt de pastor? In hun machtspositie, controlerende functie, professionele afstandelijkheid blijven de cipier, sociale werker, psycholoog, advocaat, directeur enz. ‘wantrouwig’ uitgaan van het inschatten en toewijzen van de schuld. De pastor is de enige begeleider zonder ‘meldingsplicht’. Hij is een vrijplaats, een veilige haven waar gedetineerden zichzelf mogen zijn en geen ‘misbruik’ van vertrouwen moeten vrezen. De nadruk ligt hier helemaal niet op wat zij misdaan hebben, maar op wie zij zijn als mens. De pastor verschijnt als een ‘innerlijk vrije’ mens, die komt delen in de onmacht van de gedetineerden en die in doorvoelde solidariteit toch even persoonlijk bij hen is. Hij antwoordt gepast en bescheiden op alle mogelijke signalen van menselijke nood aan begrip, erkenning en vertrouwen. De christelijke pastor wil zijn ‘broer’ of ‘zuster’ helpen doorheen zijn of haar duistere kanten. Gedetineerden beseffen onwaarschijnlijk goed dat de pastor ‘gelovig’ is, iets absoluut vertegenwoordigt boven alle menselijke dubbelzinnigheid en betrouwbaar op zoek is naar de goede kant, de gevoelige plek van zelfrespect en fierheid hoe dan ook. De pastor doet als ziel-zorger letterlijk denken aan de confrontatie met de solidaire Jezus, de vrije verworpene, gerechtelijk veroordeeld en militair terechtgesteld. En aan een God die in de woestijnbeproeving een eigen liefdestaal spreekt in het diepste van ieder wanhopig hart.

Na een gezellig-druk vieruurtje kregen onze vele vragen nog een bemoedigend antwoord. Door het rotsvast getuigenis van Gaby Demeulenaere kwamen ook wij weer op Adem, waarvoor dank. (H.A.)