Samenvattend overzicht van de tekst
Allerlei vormen van volksdevotie van vroeger zijn gesmolten als sneeuw voor de zon. Geruisloos. Meer nog, rond de jaren ’60 werden ze afgedaan als naïef en ouderwets. Er werd neerbuigend gekeken op volksgeloof.
Jawel, het volksgeloof heeft te maken met ‘verchristening’ van heidense Romeinse en Germaanse feesten. De ratio doet ons kritisch zijn tegenover relikwieën en middeleeuwse heiligenlevens met wonderen. Een en andere daarvan bleef over tot op vandaag, cf. Onkerzele met Leonie Van Den Dyck. Voor de wetenschap onverklaarbaar.
Volksdevotie historisch. Historisch ontwikkelde het volksgeloof zich rond de eerste grote missionarissen, ook rond de abdijen. Later komt het religieus volkstoneel erbij en bedevaarten naar Rome en Jeruzalem (vaak als straf om zonden uit te boeten). Kritiek kwam er op de reliekenverering door Erasmus en Luther.
De contrareformatie met Trente (zeventiende eeuw) moest volksdevotie in goede banen leiden.
Albrecht en Isabella bevorderden de Mariale volksdevotie. Maar die moest later wegens excessen aan banden worden gelegd. Tijdens de Franse periode werd veel verboden. De Mariaverschijningen in de negentiende eeuw deden het volksgeloof in Maria opbloeien. Tijdens het Rijke Roomse leven was volksgeloof alom aanwezig. De oorlog en lokale heiligen (Broeder Isidoor, priester Poppe, Damiaan …) deden de devotie verder opbloeien. Secularisatie en groei van de invloed van de wetenschap maken dat volksgeloof en de kerk in crisis vertoeven.
Volksdevotie nu. Een aantal vormen blijven bestaan en ‘floreren’: kaarsen branden; aanroepen van sommige heiligen; bedevaarten, enkele grote processies, zegening van dieren, aanraken van iconen, kapelletjestochten, voettochten naar Compostela, Assisi of Rome.
Volksdevotie zal altijd blijven bestaan en blijft waardevol.
Ze drukt het geloof niet in woorden uit, maar via gebaren en gevoelens.
De gevaren dat volksgeloof tot louter folklore, magie of nostalgie vervalt, blijft steeds om de hoek kijken … Creatief en vernieuwend ermee omgaan is de opdracht
Guido Debonnet
Zie ook notities A4 en katern A5
extra bijlage: Waarom volksdevotie nog steeds b(l)oeit – © Hans Geybels in MagaZijn van 11/02/2019 – met toelating van MagaZijn overgenomen
