Vondels 'Vorstelijcke warande der dieren' | Kerknet
Overslaan en naar de inhoud gaan

Recent bezocht

Bekijk je recent bezochte microsites, auteurs en thema's
kerknet
  • Hulp
  • Startpagina portaal
  • Mijn parochie
  • Aanmelden of registreren
Menu
  • Startpagina
  • Kerk
  • Vieringen
  • Shop
  • Zoeken
Grootseminarie Brugge

Grootseminarie Brugge

  • Startpagina
  • Contacten
  • Zoeken
  • Meer
    • Zoeken
    • Opleiding en vorming
      Priester Diaken ParochieassistentPastor in de gezondheidszorgInstituut voor Theologie en Pastoraal
      Bibliotheek Archief Accommodatie Diensten
      Bedevaarten Bisdom BruggeBijbeldienst Bisdom Brugge VZWCamino Brugge VZWCentrum Christelijk VormingswerkCon TempoIJD Jongerenpastoraal VlaanderenKerk & levenKontinenten VZWMissiepastoraal
      Initiatieven en evenementen
      Data dubbelenverkoop 2025Rondleidingen
      Contact - bereikbaarheid
Draeck en oliphant

Vondels 'Vorstelijcke warande der dieren'

icon-icon-artikel
Gepubliceerd op dinsdag 1 april 2025 - 10:53
Afdrukken
De bibliotheek van het Grootseminarie heeft een rijke historische collectie. Elke maand stellen we een parel hieruit voor.

Geschreven door Bart Compernol, bibliothecaris van het Grootseminarie

Lees verder onder de afbeelding

Titelpagina van Vorstelijcke warande der dieren

Zoals de titel zegt spelen in dit fabelboek uit 1682 dieren de hoofdrol. Fabels zijn korte verhalen, vaak, maar niet altijd, met dieren in de hoofdrol en met een moraal aan het einde. In fabels nemen de dieren menselijke eigenschappen aan om ons een moraliserende spiegel voor te houden.

De fabel kent een lange geschiedenis. Een van de oudste schrijvers van fabels is Aesopus, een Griekse dichter die waarschijnlijk rond de zesde eeuw voor onze jaartelling leefde. Deze fabels worden door de eeuwen heen overgeleverd, maar raken wat ondergestoft. In de renaissance wordt de fabel nog gezien als een voornamelijk schoolse aangelegenheid. De bekende humanist Desiderius Erasmus noemt het met de woorden van Quintilianus 'vooral geschikt voor ongeschoolde en eenvoudige lieden', maar in de zestiende en zeventiende eeuw wint het genre terug aan populariteit.

Fabels zijn van alle tijden en de moraal blijft ons bekend in de oren klinken, zoals hier in de 'Slang en Boer'. In deze fabel redt de boer het ‘addergebroed’, maar dat valt hem toch aan en wordt vervolgens in twee gekliefd. Het is net als het spreekwoord 'een adder aan zijn borst koesteren', wat hetzelfde betekent als 'iets doen voor een ondankbaar iemand'. Een fragmentje uit de tekst, in de oorspronkelijke spelling:

daer is geen boozer dier als een ondanckbaere mensche,

Die als hem alles gaet naer zijnen lust en wensche

D’ontfangen weldaed niet alleen ter zijden steld,

Maer den weldoender zelf met alle quaed vergelt.

 

Lees verder onder de afbeelding

Slang en boer

Het oorspronkelijke werk waarop Vondel zich baseerde is de Warachtighe fabulen der dieren, in 1567 gepubliceerd door drukker Pieter de Clerck, met tekst van Eduard de Dene en gravures van Marcus Gerards, die je misschien kent van zijn iconische kaart van Brugge uit 1562, was de initiatiefnemer en financier van het boek. In 1617 maakt de bekende Nederlandse schrijver en dichter Joost van den Vondel er zijn eigen versie van met Vorstelijke warande der dieren. Naast de Fabulen put hij uit nog vier andere bronnen.

De illustraties van Marcus Gerards (ca. 1520-1590)

Gerards wordt beschouwd als de eerste kunstenaar die voor gravures consequent een etsnaald gebruikt in plaats van een burijn of graveersteker. Zo kon hij een hoge graad van perfectie bewerkstelligen. Het realisme van de 106 illustraties spreekt tot de verbeelding en heeft bijgedragen tot het succes van de fabels. Let maar eens op de details, zoals de kleine olifanten op de achtergrond, bij de 'Draeck en Oliphant'. In dit verhaal valt een draak een olifant aan, maar sterft zelf doordat de olifant op hem valt, de moraal: wat je een ander aandoet, komt naar jezelf terug.

Lees verder onder de afbeelding

Draeck en oliphant

Een eysselijcken Draeck bevocht een oliphant,

En heeft hem metter vlucht seer schricklijck angerant

Omslingerde’ hem zijn been, en met vergifte steken

Komt ’t bloed als een riviere uyt zijn groff lichaem leken,

Aemachtigh slap en flau door de’ uytgemarchde kracht

Pofte’ hij den Draeck op ’t lijf, doode’ hem met gantscher macht.

 

Lees verder onder de afbeelding

Fabel met kameleon

Opmerkelijk in de gravures is de tegenstelling tussen realisme en imitatie van vroegere afbeeldingen. Dat komt duidelijk naar voor in de gravure van de kameleon waar de kop heel realistisch is weergegeven, maar het lijf een directe kopie in spiegelbeeld lijkt te zijn uit het reptielenboek van Gessner uit 1554. In deze fabel wordt de kameleon vergeleken met een leugenaar of iemand die anderen naar de mond praat.

Den logen-prater, die aen ’s Princen tafel zit, 
Men by ’t Chamaeleon gelijcken magh met reden: 
Hy vult des Vorsten oor met vele nieuwigheden;
Verkoopt hem wat hy wil, smeet d’een an d’ander klucht
Van allerley gestroyt en wijd verziert gerucht: 
En blijft hy zomwijl in zijn logentael gevangen,
Hy krijght noch vrees noch schaemt, noch roo’ noch bleecke wangen.

Hoewel fabels ook vandaag wat als oubollig worden gezien, blijven ze nog altijd voortleven in onze taal, in onze spreekwoorden en gezegden en blijven de lessen vaak gelden over de eeuwen heen. 

Meer uit de collectie?

Ben je nieuwsgierig geworden naar welke schatten zich nog meer schuilhouden in onze collectie? Ga dan zeker eens grasduinen in onze catalogus op https://gsb.limo.libis.be/ op thema, trefwoord of titel.

Bekijk de hele collectie artikels hier.

Gepubliceerd door

Grootseminarie Brugge

Meer

Artikel

Deel dit artikel

Deel op Facebook
Deel op Twitter
Deel via e-mail

Lees meer

Kirchers draak
readmore

Athanasius Kircher en zijn ‘Onderaardse Wereld'

icon-icon-artikel
La Chasse du Loup
readmore

‘La Chasse du loup’ door Jean de Clamorgan

icon-icon-artikel
Hoe ondersteun je dementerenden? © Freepik
Lees meer

Ethiek van euthanasie bij vergevorderde dementie

icon-icon-evenement

Recent bezocht

Bekijk je recent bezochte microsites, auteurs en thema's
© 2025 Kerk en Media vzw
Vacatures
Contact
Voorwaarden
YouTube
Twitter
Facebook