Vaandel van de Congregatie van O.L.-Vrouw.
Deze congregatie werd gesticht onder pastoor Senesal. Ze is opgericht in 1842. Het liber memorialis, een boek waarin de pastoors destijds alle belangrijke gebeurtenissen van de parochie noteerden, vermeldt het 50-jarig jubileum in 1892. Verder is in het parochiaal archief niks terug te vinden over deze vereniging. Het feit dat er een mooi vaandel voor deze congregatie werd gemaakt, laat ons aannemen dat ze belangrijk was. Het vaandel werd net als dat van de Derde Orde van de Heilige Franciscus geschonken door de zusters Constantia en Julia Cabie.
Onder de banderol met het opschrift ‘Congregatie van O.L.-Vrouw’ staat in de centrale medaillon de Heilige Maagd afgebeeld. De kunstenaar grijpt terug naar de minder bekende iconografie ‘Maria op de maansikkel’. Deze voorstelling was wijd verspreid in de 15de en 16de eeuw, kende daarna een terugval en leefde weer op in de 19de eeuw. De weergave gaat terug op een beschrijving van Maria in het Boek der Openbaringen (12.1) door de apostel Johannes: ‘Er verscheen in de hemel een indrukwekkend teken: een vrouw die met de zon bekleed was, de maan onder haar voeten en een kroon van 12 sterren’. Maria staat hier inderdaad afgebeeld in de hemel (boven de wolken), met een maansikkel aan haar voeten en omgeven door het gele licht van de zon. Ze is deels omgord door een blauwe cape. Blauw is de kleur van zuiverheid, maagdelijkheid en de hemel. Deze Maria is niet gekroond. De kunstenaar compenseert dit door het aanbrengen van twee gekroonde M’s in twee kleine medaillons rechts en links. De M is vanzelfsprekend de afkorting van Maria, de kroon verwijst naar Maria die koningin is van hemel en aarde. Op de zijkanten staan vier lelies geborduurd, symbool van zuiverheid en maagdelijkheid.
Het embleem onderaan het vaandel is merkwaardig en leidt ons naar de naam van de kunstenaar.
Het bestaat immers uit het wapenschild en de leuze (vivat Jezus, leve Jezus) van bisschop Stillemans. Deze in Sint-Niklaas geboren bisschop had geen bijzondere link met Kruishoutem maar wel met vaandelontwerper en goudborduurder Van Severen, die zijn stadsgenoot was. Van Severen maakte immers zijn bisschopsmijter, zijn absolute meesterwerk. Hij plaatste het embleem van de bisschop daardoor blijkbaar fier op andere kunstwerken. Daardoor kunnen we met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid stellen dat ook dit vaandel afkomstig is uit het atelier Van Severen – Ente dat we in het vorige artikel uitgebreider hebben toegelicht. Het feit dat het concept als twee druppels water lijkt op dat van het vaandel van de Derde Orde van de H. Franciscus en dat het door dezelfde mecenassen is betaald, ondersteunt deze stelling. Aangezien Antoon Stillemans bisschop van Gent was tussen 1890 en 1916 kunnen we de leeftijd van het vaandel schatten op minstens 105 en maximaal 130 jaar oud.
Vaandel van de Bond van het Heilig Hart
Het broederschap van het Heilig Hart wordt op vraag van pastoor Senesal erkend door bisschop Van de Velde op 10 augustus 1835. In september gaf Rome zijn fiat. Het genootschap stond open voor beide geslachten. Toch werden vooral vrouwen lid. De vereniging heeft een bijzondere devotie voor de Verrezen Heer Jezus Christus. Dat de eerste inschrijvingen in het register gebeurden op het feest van Driekoningen op 6 januari 1836 heeft dan ook een symbolische waarde. Net zoals de pas ingeschreven Kruishoutemnaren brachten de drie koningen immers hulde aan de pas geboren Christus. De mystica Margaretha Maria Alacoque had in de 17de eeuw de Heilig Hart devotie op gang getrokken. Vooral door toedoen van de pausen Pius IX en Leo XIII kreeg deze verering halfweg de 19de eeuw en in het begin van de 20ste eeuw een boost.
Wanneer en door wie het vaandel werd gemaakt, is niet bekend. De achterzijde onthult ons wel wie het betaald heeft: ‘Sacro Cordi Jesu offerunt una Hortensia atque Julia Van Themsche. Dit betekent: ‘ Hortence en Julia Van Themsche schonken (dit vaandel) samen aan het Heilig Hart van Jesus’. Dit betekent dat het ten laatste in 1895 is gemaakt. In dat jaar stierf immers Hortence op 81-jarige leeftijd, haar zus Julia overleed drie jaar later en bereikte bijna de leeftijd van 80 jaar. Ze waren nichten van de zussen Cabie die de twee hiervoor beschreven vaandels sponsorden. Hun vader was belastingontvanger geweest, zaakgelastigde op het kasteel Aaishove en lid van de kerkraad.
Bovenaan staat de tekst ‘Cor Jesu Sacratissimum M N’, waarbij de letters M en N de afkortingen zijn van ‘miserere’ en ‘nobis’. De vertaling luidt: ‘Heilig Hart van Jezus, ontferm U over ons’. Centraal is de verrezen Christusfiguur geborduurd. Hij staat immers boven de wolken, omgeven door twee engelen. Jezus wijst met zijn door de nagels getekende handen naar zijn hart dat omgeven is door een stralenkrans. Het hart staat symbool voor de Goddelijke Liefde en Christus' Leven en Lijden. Vandaar dat het hart omgeven is door een doornenkroon en dat er boven een kruisje is afgebeeld, symbool van de kruisdood die hij onderging om de mensheid te redden van de ondergang.
Op het schild dat de engelen dragen staan de passiewerktuigen afgebeeld. Deze instrumenten werden gebruikt bij de marteling en kruisdood van Christus. Rechts zien we de geselkolom met langs beide zijden een zweep. Verder bemerken we de stok met spons waarmee Christus tijdens zijn doodsstrijd zure wijn werd aangeboden. De lans die de zijde van Christus doorboorde is prominent aanwezig. Met de ladder werd het dode lichaam van Jezus van het kruis gehaald. Op het schild van de linker engel staan de doornenkroon en de drie kruisigingsnagels geborduurd. Onderaan is het Christusmonogram JHS aangebracht. Deze drie letters zijn de eerste drie letters van het woord Christus in het Grieks. Sommigen beweren dat ze de afkorting zijn van ‘Jezus Hominum Salvator’ (Jezus, redder van de mensen).
Het genootschap overleefde beide wereldoorlogen, maar het Tweede Vaticaans Concilie was er teveel aan. Het gaf er de brui aan in de golden sixties. De jeugd was toen duidelijk meer te motiveren voor rock en roll met alles wat er bij hoorde. Deken R. Vereecke (1921 – 2006) ondernam in de jaren 70 nog een poging om de devotie voor het Heilig Hart aan te wakkeren. Op de feestdag van het Heilig Hart in juni ( 3de vrijdag na Pinksteren) organiseerde hij jaarlijks een speciale dankmis met bloemenhulde. Parochianen en verenigingen werden in het parochieblad telkens opnieuw aangespoord om er aan deel te nemen. De dienst werd steeds afgesloten met een sacramentsprocessie binnen in de kerk, verzorgd door de kruisheren. Van een Bond van het Heilig Hart was toen reeds meerdere jaren geen sprake meer. De speciale dankmis voor het Heilig Hart in juni stierf een stille dood in de jaren tachtig onder deken De Lentacker.
Wordt vervolgd
Tekst: Chris Van der Meeren
Foto’s en lay-out: Marleen Raes
