VASTENCONFERENTIE MET KARDINAAL DE KESEL 21 & 28 MAART

VASTENCONFERENTIE DINSDAG 21 EN 28 MAART 2017

"Vrijheid is niet louter zelfbeschikking. Het is ook beschikbaarheid en engagement."

Verslag van de Vastenconferenie op 21 maart met Mgr. Jozef De Kesel

 "In een samenleving waar alles enkel en alleen rond vrijheid draait, geraken mensen vervreemd van zichzelf, de anderen en God." Het is maar één van de vele krasse uitspraken van kardinaal De Kesel tijdens de drukbijgewoonde Vastenconferentie in 'De Pastorie' in Jette. Ze vat in elk geval de kern van zijn betoog goed samen: als Kerk en als gelovige zijn we vandaag meer dan ooit geroepen om niet aan de zijlijn te blijven staan, maar onze plaats én onze opdracht in de samenleving ten volle op te nemen.

Onze kardinaal sprak over de betekenis en de plaats van geloof en godsdienst binnen  een moderne samenleving. Dat dit vandaag ter discussie staat heeft uiteraard alles te maken met het feit dat we geëvolueerd zijn van een religieuze, zeg maar christelijke samenleving naar een geseculariseerde samenleving. Mgr. De Kesel: " Het is een complex proces dat eeuwen heeft geduurd en waarbinnen de westerse cultuur fundamenteel gewijzigd is en daarom ook de positie van het christendom binnen  die cultuur. Religie is niet meer die allesbepalende factor in onze maatschappij. Het religieuze gedachtegoed doordringt niet langer het hele denken, doen en laten van de mensen. Bovendien worden we geconfronteerd met een multireligieuze maatschappij, met tal van andere, niet-christelijke godsdiensten, waaronder zeker ook de islam."

De situatie aanvaarden

Die vaststelling mag ons echter niet verlammen noch angst inboezemen. Het heeft weinig zin om te vluchten in herinneringen aan het rijke Roomse leven van weleer; want dat komt nooit meer terug. Evenmin is het vruchtbaar om onrealistische dromen te koesteren over de toekomst van de Kerk. De kardinaal roept daarentegen op om de situatie gewoon te aanvaarden, meer nog: om ze 'van harte' te aanvaarden. De moderne seculiere cultuur die gebaseerd is op vrijheid en emancipatie is legitiem, als gelovige en als Kerk moeten we onze positie hierin (opnieuw) bepalen en opeisen. Ook de islam wordt vandaag trouwens geconfronteerd met de vraag: kan de islam zich situeren binnen een westerse, Europese, niet-islamitische cultuur?

Mgr. De Kesel:

"We leven niet meer in een christelijke samenleving. De Kerk kan en mag haar vroegere culturele positie niet meer claimen. Zij aanvaardt het einde van de christenheid. Het einde van de christenheid betekent echter geenszins het einde van het christendom. Wel het einde van zijn maatschappelijke monopoliepositie."

Geloof en samenleving niet scheiden

Kardinaal De Kesel verzet zich fel tegen de stelling dat godsdienst enkel betekenis kan hebben voor het privéleven van de burger maar niet voor de uitbouw van cultuur en samenleving. Dat de Kerk niet alleen catechetisch en liturgisch moet bezigzijn, maar nog steeds een maatschappelijke zending heeft, staat voor hem buiten kijf. Al is het maar om mee zin en inhoud te geven aan het begrip "vrijheid". Vrijheid is niet alleen een essentiële  waarde van de seculiere cultuur, maar ook van het christendom. Mgr. De Kesel: "Vandaag zijn er mensen die het christelijk geloof ontdekken, niet als iets waarvan ze zich moeten bevrijden, maar als een bevrijdend iets dat hun leven zin en richting geeft. Vrijheid is immers niet alleen kunnen doen wat ik wil. Het is niet louter zelfbeschikking. Het is ook beschikbaarheid en engagement. In een samenleving waar alles uitsluitend rond 'vrijheid omwille van de vrijheid' draait, geraken mensen vervreemd van zichzelf, de anderen en God."

Onze kardinaal is ervan overtuigd dat in onze moderne cultuur de vraag naar God niet zal verdwijnen. De mens is een religieus wezen en fundamenteel onvoldaan, het vinden van waarheid voedt het verlangen ernaar. Een samenleving die enkel uit is op volledig vrijheid en ongebondenheid wordt bovendien al snel een geestelijk en sociaal arme, onverschillige samenleving. Mgr.De Kesel:

"Daarom hebben religieuze overtuigingen zo een duidelijke en onschatbare maatschappelijke betekenis. Natuurlijk is er scheiding tussen Kerk en staat. Maar er is geen scheiding tussen godsdienst en samenleving. Als ik me als burger in de samenleving inzet, dan doe ik het ook als christen. Of beter: het is mijn geloof dat mij helpt het ware burgerschap te ontdekken."

Als christenen worden we opgeroepen om vrijheid niet enkel als individuele zelfontplooiing te beschouwen. Mgr. De Kesel: "Geen vrijheid zonder fraterniteit. Waarom zou ik me anders engageren voor iets of iemand zonder er zelf voordeel bij te hebben, soms integendeel? Waarom kunnen ouders zo ver gaan in de liefde voor hun zwaar gehandicapt kind, ook al weten ze dat die liefde nooit zal beantwoord worden? Waarom zich het lot van armen aantrekken? Waarom zich problemen maken voor het lot van vluchtelingen? Waarom mij inzetten voor een meer menselijke en broederlijke samenleving? Waarom mij verantwoordelijk voelen voor de komende generaties en me inzetten voor het milieu en het behoud van de schepping?"

Verschillende wegen naar God

Tot slot belichtte kardinaal De Kesel nog enkele aspecten van de relatie tussen christendom en islam. We moeten elkaar vooral helpen om godsdienst een nieuwe plaats te geven in de samenleving. Uiteraard heet de islam grote waarde en kan ze buigen op een mooie en rijke religieuze traditie. "De islam in de westerse samenleving heeft de godsdienst weer op de kaart gebracht. De islam wordt een belangrijke factor in de opbouw van de samenleving. Als de privatisering van de religie en met name van de islam het enige antwoord is van een seculiere samenleving op deze ontwikkeling dan is dat niet alleen naïef maar, vrees ik, ook gevaarlijk." En verder: "We moeten blijven aantonen dat er verschillende wegen zijn naar God. Wanneer de aanwezigheid van de islam bij ons groeiend is, dan is het belangrijk dat daarnaast ook een vitaal christendom en levende kerkgemeenschappen aanwezig zijn, zoals ook een Joodse gemeenschap en andere religieuze gemeenschappen."

Ook imam Boubker Macbahi was aanwezig en deed tijdens de vragenronde een tussenkomst. Hij prees het christendom en riep op tot wederzijdse aanvaarding. Ook in onze pastorale eenheid zijn er moedige pogingen om ons niet op te sluiten in de eigen geloofsgroep, maar ontmoetingen met andere geloofsgemeenschappen mogelijk te maken vanuit een fundamenteel respect en waardering voor elkaar.

Piet Verstraete