Zou er een reden zijn dat kerstbomen zo vroeg in het jaar in ons straatbeeld verschijnen? Nog voor de Sint a.u.b? Erg is het niet; er is ook geen limiet, je mag zelfs meer dan één boom binnen halen. Niemand spreekt erover en voor zover ik weet is er geen wet die het verbiedt, tenzij in sommige landen en enkele Europese steden. Zelfs Brussel heeft een poging gedaan in 2012 en gure commerçanten veranderden de naam ‘kerstmarkt’ in ‘wintermarkt’. China maakt onnoemelijk veel kunstkerstbomen, maar geen enkele Chinees in China mag er zelf ook maar eentje zetten.
RAAR?
We plaatsen de kerstboom natuurlijk op de belangrijkste plaats in het huis, in het midden, en versieren hem dan als een eerste communicant.
Indien de ruimtemannetjes ons bezig konden zien, ze zouden wel denken dat we boomaanbidders zijn. Probeer dat maar eens uit te leggen, en ook dat gaat niet, want alles heeft te maken met de sfeer: vreugdegevoel, verbondenheid, samenzijn, gezelligheid, gevoelens; jawel, een mens leeft niet van brood alleen, niet alleen van realisme of uitgemeten zakelijkheid, er is iets meer, ongrijpbaar meer. Er is ook geen andere diersoort op deze wereld die religieuzer is dan de mens, willen of niet, wat wil zeggen: leven na het leven, leven boven leven, leven om het leven?
De kerstboom is niet het belangrijkste, het is een onderdeel van iets, iets groter in deze donkere dagen. Wat is kerstmis zonder stal? Zonder de lichtjes, zonder de schapen en de herders, zonder engeltjes die zingen van de goede wil? Het kribbeke met de os, de ezel en Jozef die er wat bijzit als het vijfde wiel aan de wagen, zo herkenbaar menselijk. Het gaat over de geboorte van een kind; de boodschap en wens: ‘laat ieder kind geboren worden’. Er is niet alleen de boom, er is zoveel! Het vertelt iets over de mens die een boom binnen zet, één boom of twee bomen of meer….
BOOM
Terwijl we aan iedereen vertellen wat een mooie oude traditie het is om die boom binnen te zetten, valt de lucht dan in als we zouden vertellen dat het een nieuwe traditie is? In Vlaanderen zijn de eerste kerstbomen verschenen tijdens de ‘Grote Oorlog’: WO 1. Daarover bestaat geen twijfel, zoals ons meegedeeld in het dagboek van Dr.Van Haelst uit Stekene, verschenen in het tijdschrift van de Heemkring d’Euzie. Onze voorouders keken echt zeer verbaasd toe hoe de Duitse soldaten zo maar een boom binnen zetten om feest te vieren. Het is zo, en in vele Vlaamse families hebben generaties lang die kerstbomen geen plaats gehad.
VLAAMSE BOOM
Vlamingen zijn niet tegen een boom; in de hele geschiedenis van ons, Vlamingen, zien we overal religieuze bomen. De vele kapelletjes die aan een boom hangen, vertellen iets over de heilige bomen. De meiboom bij het begin van de zomer, werd ook op allerlei wijzen versierd.
In onze volkscultuur was de verbondenheid met alle elementen van de natuur zo sterk verbonden met de religieuze feesten dat het onderscheid niet zichtbaar was. Denk maar aan de druïden die in bomen zaten en maretakken sneden of aan de kerstblok, die als een boom gekozen werd om het kerstmaal op te zetten en te verorberen tot alles op was, om er daarna een groot kerstvuur mee te maken. De kerstblok, die zowel bij de bakker als bij de versieringen, vandaag nog steeds aanwezig is.
KERSTBOOM
Waarom toch is die kerstboom dan zo belangrijk? Het werkelijke verhaal ging verloren doorheen de generaties. De aandacht verloor zichzelf weeral in de details. Natuurlijk, zelf al zou je de symboliek ontdekken geloof je je eigen ogen niet bij het zien van een oude afbeelding. Jezus komt ter wereld om de mens te verlossen van de erfzonde. De erfzonde uit het paradijs waar de eeuwig groene boom stond met de verboden vrucht. De bekoring en de onmacht om te weerstaan aan de zondeval. Adam bijt in de appel. De kerstboom kwam ergens in huis toen mensen geen geld hadden om kerstbeelden te maken of te kopen. Aan de boom hing men de appel, de verboden vrucht om kerst te vieren.
De kerstboom zou verwijzen naar de schepping van de wereld en het paradijs, met de verboden vrucht.
AFBEELDING
In de bijgaande afbeelding uit 1898, uit het tijdschrift ‘Moderne’ staat een kerstboom in een burgerhuis. De kleine Eva heeft een appel geplukt en reikt die aan de kleine Adam, die nog net even twijfelt. Wist ik het maar.
Luc De Brant
