Boost de biodiversiteit van je tuin met inheemse planten

Paus Franciscus riep recent op tot actie voor meer biodiversiteit. Met deze tips kan je er vandaag mee aan de slag. Ontdek ook de plantenlijstjes!

Sim D'Hertefelt

Paus Franciscus wees recent op het grote belang van biodiversiteit en riep op tot een concreet engagement. Wat is er concreter dan beginnen in je eigen achtertuin of in de tuin van de kerk? Met kleine ingrepen kan je echt een boost geven aan de biodiversiteit. Samen maakt dat een gigantisch verschil voor de natuurlijke veerkracht van jouw gemeente. Vlaanderen bestaat immers voor negen procent uit tuinen. Drie keer zoveel als alle natuurgebieden samen.

Wat betekent biodiversiteit?

Biodiversiteit betekent letterlijk: een grote verscheidenheid aan planten, dieren en micro-organismen.

Maar het is veel meer dan de simpele optelsom van biologische soorten. Alle biologische organismen werken samen en zijn van elkaar afhankelijk in wat we een ecosysteem noemen. Door miljoenen jaren van evolutie en selectie zijn soorten op elkaar ingespeeld als een goed team.

Biodiversiteit staat dus voor de ingewikkelde wijsheid en veerkracht die ligt opgeslagen in het ecosysteem.

Keizersmantel (Argynnis paphia) laaft zich aan de nectar van het knoopkruid (Centaurea jacea) © CC Uoaei1 via Wikimedia Commoms

Biodiversiteit verliezen of verbeteren

De grote samenhang in de natuur heeft zo z’n voor- en nadelen.

Het nadeel is dat als je één schakel vernietigt, dat gevolgen heeft voor een onoverzienbaar aantal andere schakels. Het verlies van één soort, betekent het einde van vele andere soorten. Zo dreigt het levensweb uit elkaar te vallen. Dat is wat er nu gebeurt op wereldschaal.

Het voordeel – zelfs het wonder – is dat het ook omgekeerd werkt. Door één nieuwe soort (opnieuw) in je tuin te introduceren, kan je tientallen, ja zelfs honderden andere soorten helpen om zich te handhaven.

Kies voor inheemse planten

Dan moet je wel kiezen voor inheemse planten, of noem ze maar planten van hier. Dat zijn planten die gedurende miljoenen jaren hun plekje en specifieke rol hebben verworven in ons plaatselijke ecosysteem.

Als je bijvoorbeeld een boom in je tuin wil planten, dan maakt het een levensgroot verschil of je kiest voor een wilg of een voor een robinia (pseudoacacia). Op de inheemse wilg leven wel 450 verschillende soorten insecten en mijten. Op de uitheemse robinia slechts 2.

Wie wil er nu zoveel insecten in z’n tuin, vraag je je misschien af. Denk dan even terug aan het ecosysteem: hoe meer insecten, hoe meer vruchten, vogels, vlinders, zoogdieren, enz. Het een kan niet zonder het ander.

Wie graag vlinders in z’n tuin wil, moet leren leven met de rupsen.

Rups van de sint-jacobsvlinder (Tyria jacobaeae) voelt zich thuis op jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris) © CC Maria via Wikimedia Commons

Waardplanten zijn extra veel waard

Sommige insecten en andere dieren zijn afhankelijk van één plantensoort of een heel beperkt aantal soorten. Die noemen we dan de waardplanten voor dat insect.

Zo liet ik deze lente en zomer wat spontaan jakobskruiskruid staan. Je ziet de grote trossen gele bloemen vaak in de wegberm. En ja hoor, daar kwam het rode sint-jacobsvlindertje en de opvallende oranje-zwart gestreepte rupsen. Zo eenvoudig is het soms.

Doe-tips voor meer biodiversiteit in je tuin

Met deze praktische tips kan je zo aan de slag.

Onderzoek welke inheemse planten geschikt zouden zijn voor je tuin. Je kan de lijstjes onderaan de pagina als startpunt nemen. Hou ten minste rekening met lichtbehoefte (zon, halfschaduw, schaduw) en vochtbehoefte. Op Ecopedia kan je inheemse planten opzoeken en leer je meer over hun favoriete standplaats.
Koop je nieuwe planten bij voorkeur bij een biologische kweker of winkel. Ze zijn dan zeker zonder gif gekweekt. Onderaan de pagina vind je enkele leveranciers. Of ruil planten met je buren, je familie of via een lokale Facebook-groep. Extra leuk en het kost niks.
Plant veel verschillende soorten door elkaar en denk in laagjes in de hoogte: bodembedekkers, kruidlaag, struiklaag, boomlaag, klimplanten. De bosrand is een goed model om je op te richten. In een border kunnen wel 10 of 20 plantensoorten harmonieus naast elkaar leven. Zonde om ze te beplanten met maar 1 of 2 soorten.
Plant vaste planten liefst in september. Er is dan minder kans op een lange periode van droogte en de plantjes kunnen nog voor de winter mooi wortelen. In de lente schieten ze dan sneller uit de startblokken dan de nieuwe aanplant van april. Bomen plant je het beste van november tot februari als het niet vriest.
Laat wat spontane (on)kruiden staan. Natuurlijk wil je ook wat orde bewaren in je tuin. Maar het is een echte boost voor de biodiversiteit als je hier en daar de spontane kruiden een kans geeft om tot wasdom te komen: jacobskruiskruid, robertskruid, dovenetel, paardenbloem, madeliefje, weegbree, boterbloem… Waarom zelfs niet enkele brandnetels in een hoekje? De brandnetel is een waardplant voor veel insecten en vlinders als de dagpauwoog, distelvlinder, atalanta en Spaanse vlag. Van brandnetel kan je zelfs thee en soep maken. Gebruik een app om onbekende kruiden te identificeren, zoals Obsidentify.
Zorg ook voor een waterpartij in je tuin. Zelfs een kleine kuip heeft al een grote meerwaarde voor het leven in je tuin. Hier lees je hoe je eraan begint.
Gebruik nooit gif. Ook geen biologisch gif, azijn, zout, zeep, olie, spiritus… Je hoort soms de gekste remedies tegen bladluizen, rupsen, slakken en andere ongewenste dieren. Helaas weet je wel waar je begint met doden, maar niet waar de keten van vernietiging stopt.
Sta toe dat je vaste planten (deels) opgegeten worden. De meeste vaste planten, struiken en bomen kunnen er wel tegen. Tijdelijk zien ze er misschien wat gehavend uit, maar de plant overleeft het wel.

Als er niets aan je planten knabbelt, dan is je tuin geen onderdeel van het ecosysteem.

Een spreeuw (Sturnus vulgaris) neemt genoegen met de allerlaatste lijsterbessen (Sorbus aucuparia) © CC Todd Petitvia Flickr

Lijstjestijd!

Om je te inspireren en op weg te zetten, verwennen we je met 5 lijstjes van inheemse planten met een grote meerwaarde voor de biodiversiteit van je tuin. Uiteraard zijn er nog massa’s andere. Behalve inheemse klimplanten, die zijn er niet zo veel.

Deel van het plezier is zoeken naar soorten die het goed zouden doen bij jou. Veel geluk!