Goede vrienden,
Laat ik het vandaag bij de start van ons doopseltraject even hebben over de betekenis van het doopsel. Ik doe het graag aan de hand van vijf vragen.
Eerste vraag: waar is het gebruik van het doopsel ontstaan? Aangezien onze christelijke levensovertuiging geënt is op de joodse levensovertuiging, dienen we alvast te rade gaan bij het jodendom. En wat zien we hier? In het jodendom werd er niet gedoopt! Om jood te kunnen zijn, volstond het dat men een joodse moeder had, ongeacht zelfs of men een jongen of een meisje was. De jongens dienden evenwel na hun geboorte besneden te worden. Op twaalfjarige leeftijd dan werden zowel meisjes als jongens zogenaamd ‘spiritueel rijp’ en deze rijpheid ging men vieren met een heus feest, voor jongens de bar mitswa, voor meisjes de bats mitswa. Met betrekking tot het ritueel gebruik van water kenden de joden alleen de zogenaamde reinigingsrituelen: het zich wassen om voor God rein te kunnen verschijnen. Zo diende de hogepriester zich zeven maal onder te dompelen in water om dan het heiligdom binnen te mogen gaan, trouwens gekleed vervolgens dan met een mooi wit gewaad. Over terug naar mijn eerste vraag: waar is het gebruik van het doopsel ontstaan? Alleszins niet bij de joden, al zullen de reinigingsriten van de joden toch aan de basis liggen van de latere christelijke omgang met water. En dan kom ik bij mijn:
Tweede vraag: Waarom hechtten de joden zoveel belang aan die rituele reinigingen met water? Het antwoord is drievoudig op basis hun drievoudige ervaring: de ervaring van de zondvloed, de ervaring van de doortocht door het water van de Rode Zee en de ervaring van de betekenis van de Jordaan. Water, het had ongetwijfeld altijd te maken met een bevrijdingservaring: bij de zondvloed werd de heilige rest bevrijd van het kwaad (het kwaad werd verzwolgen), bij de doortocht door de Rode Zee kwam de bevrijding uit Egypte en bij de Jordaan ervaarden de joden gewoon de genezende kracht van die ontzagwekkende rivier. Bij dit laatste denken we bv. aan de profeet Elisa de de melaatse Naaman zeven maal in de Jordaan liet afdalen waarna deze helemaal genezen werd. Water: zo belangrijk voor joden, gekoppeld telkens aan een genadevolle bevrijding! Niet toevallig dat joden zich regelmatig ritueel gingen wassen!
Derde vraag: hoe komen we dan bij de christelijke doop? Het antwoord ligt eigenlijk voor de hand: de joodse profeet Johannes de Doper, de bloedverwant van Christus, begon er gewoon mee. Hij riep op tot bekering, tot innerlijke wassing, en als uiting daarvan tot letterlijke onderdompeling in water. Geen formalisme van louter herinnering dus zoals de wassingen geworden waren, maar een diep doordachte en bezielde toekering naar God en naar zijn heilige wil voor de mensen. En Jezus zelf liet zich door Johannes bewust dopen. Hij legde meteen de eerste steen van de christelijke doop. Of Jezus zelf na zijn doopsel ook zelf gedoopt heeft, weten we niet echt, al zijn de hedendaagse Bijbelkenners het erover eens dat hij mogelijk zelf zou gedoopt hebben. Uiteraard niet in de naam van ‘de Vader, de Zoon en de Geest’ (dat is van latere datum), maar alleen in naam van zijn Vader, in zijn Geest. Op de afbeelding van het doopsel van Jezus wordt dus traditioneel heel zinvol een duif boven zijn hoofd aangebracht. Gods Geest, de Geest van zijn Vader, daalde op Hem neer.
Vierde vraag: Wat betekent het dan vandaag gedoopt te zijn, niet slecht in de naam van de Vader en de Geest, maar vooral in naam van Christus? Het antwoord lijkt nu evident: vandaag bekeert men zich heel zinvol tot de Vader in eenheid met zijn Veelgeliefde Zoon. Gods liefde is immers nergens zo tastbaar gebleken dan in zijn zoon Jezus die in zijn liefde tot het uiterste ging en waarvan men ging zeggen dat ze ook door zijn Vader bekroond werd in de hemel. Als wij ons vandaag laten dopen in de naam van Jezus Christus dan belijden we daarmee dat we Hem willen navolgen in die grenzeloze liefde, maar meteen ook in zijn afkeer van het kwaad en van de zonde. Wij geloven ook dat deze christelijke levenshouding ons zal brengen tot een geweldige levensbekroning en levensvoltooiing, dat zij ons zal doen deelhebben aan Jezus’ verrijzenis. Zich laten dopen in zijn Naam is zich dus voluit tot Hem bekeren, Hem tot leidraad van zijn leven willen maken en op deze wijze Gods heilsplan ter harte nemen.
Vijfde en laatste vraag: Is het zinvol dat we als kind gedoopt werden en dat we ook vandaag nog onze kinderen laten dopen? Het antwoord lijkt me nu duidelijk op achtergrond van het vorige: de kinderdoop heeft maar zin als het geen uitgeholde ritus wordt, uit traditie of gewoonte, maar als het eerst door een peter of meter en hopelijk later door het volwassen geworden kind zelf beleefd wordt als een echte ‘nieuwe geboorte’, als een geboorte in de geest, de geest van Jezus Christus. De kinderdoop brengt kinderen al heel vroeg in contact met Gods Geest die in Christus was en dat is goed. Maar het is aan de volwassenen om die Geest opnieuw te beamen, de eigen geest met Gods heilige Geest bewust te verbinden en zo ‘kind van God’ te willen zijn te midden van de wereld.
Wij wensen op deze startzondag dan ook aan alle gedoopten deze geestelijke beaming toe, het goddelijk avontuur in de Geest, de volwassen en hedendaagse navolging van Christus, tot lof van de Vader en tot opbouw van zijn Konink-rijk. Het zij zo. Amen.
