Ontstaan van de kersstal en het Kerstfeest

In de kerststal vormen de os en de ezel een onafscheidelijk duo.
De evangelisten Lucas en Matteüs beschrijven de geboorte van Jezus.  Vooral Lucas geeft brede aandacht aan de geboorte van Jezus in Bethlehem.  Zonder het verhaal van de evangelist Lucas zou het Kerstfeest er wellicht anders uitzien.  De os en de ezel worden in het kerstverhaal niet genoemd.  Ze hebben hun plaatsje in de stal verworven dankzij de profeet Jesaja die, lang voor Jezus’ geboorte, erover klaagde dat de mensen God niet meer kennen.  Hij schreef: “Een os kent zijn baas, een ezel zijn meester.  Maar mijn volk heeft lak aan alles en iedereen.”
De os was rein, zoals het volk van God, de ezel onrein, zoals de ongelovigen in de ogen van de Joden. Maar bij Jezus’ kribbe staan ze allebei.
Bij Jezus zijn alle mensen welkom, zonder onderscheid!

Ontstaan van het Kerstfeest...
Hoewel Pasen theologisch gezien veel belangrijker is, wordt buiten de liturgie het kerstfeest in het Westen veel nadrukkelijker gevierd.  In het christelijke Oosten is ook buiten de Kerk het Paasfeest belangrijker.  Daarnaast speelt ook het feest van Epifanie een grotere rol.
Het feest van de geboorte van Christus wordt sinds de vierde eeuw op 25 december gevierd.  Kerstmis is van oudsher een belangrijk midwinterfeest.  Historici gaan ervan uit dat de viering is geïnspireerd door het heidense feest van de Romeinse zonnegod 'Sol Invictus'.  Keizer Julius Caesar bepaalde bij de hervorming van de kalender dat dit feest op de kortste dag van het jaar, op 25 december, moest worden gevierd.  Vanaf de vierde eeuw zou het christelijke kerstfeest zich in het Romeinse Rijk uitbreiden tot in Noord-Afrika, Boven-Italië, Spanje en het Oosten.  Kerstmis werd in die periode ook het populairste christelijke feest.
De kerststal deed in de dertiende eeuw, onder impuls van Franciscus van Assisi, zijn intrede.  Die vatte in 1223 het plan op om met het kerstfeest in Greccio de geboorte van Jezus als een levende kerststal uit te beelden.  Daarvoor deed hij niet enkel een beroep op figuranten.  Er werden ook een os en een ezel opgesteld.  Vanaf de 15° eeuw werden in Italië permanent kerstkribben opgesteld.  Vanaf de zeventiende eeuw werden de kerstkribben als uitbeelding van de gebeurtenis in Betlehem ook buiten Italië populair.
In verschillende regio's, waaronder Sicilië, Tirol, Boven-Beieren, de Provence of de streek ten zuiden van Krakau, ontwikkelde zich ten tijde van de barok de traditie van de bouw van kerststallen.
Wij moeten bij deze traditie in onze streken zeker niet onderdoen.
Op hoeveel plaatsen staan die vaak oude kerststallen niet opgesteld in de huiskamer?  Soms zijn ze eeuwenoud.  Ik zag er al staan voor het venster als getuigenis van onze Kerstverwachting.
Sommige kerststallen zijn nieuw en actueel; de kerststallen in de kerken; de kinderen maakten er een op school of met het gezin…
Voor sommige tijdgenoten betekent Kerstmis niets anders dan een kerstboom, een kerstman… maar dat is dan weer een ander verhaal!

pater Walbert