In september 2018 werd het nieuwe crematorium in Aalst officieel geopend. Met het bouwen van het crematorium in Aalst werd ingegaan op de groei van crematies in Vlaanderen. De katholieke kerk heeft geen monopolie (meer) in het aanbod van afscheidsrituelen. Mensen kiezen vrij op welke manier zij afscheid willen nemen van hun geliefden.
Het in gebruik nemen van het crematorium betekent echter geenszins dat een kerkelijke uitvaart niet meer nodig is. Integendeel. Gelovige mensen nemen afscheid van hun dierbaren in de christelijke ruimte van samenkomst: de parochiekerk. De parochiekerk gebruiken voor de uitvaart drukt uit dat deze mens een gedoopte was en dus iemand die hoort bij de gemeenschap rond Jezus.
Een kerkelijke uitvaart gebeurt in de parochiekerk
Net zoals het doopsel, het vormsel en het huwelijk in de parochiekerk gevierd worden, zo hoort ook de kerkelijke uitvaart thuis in de parochiekerk. De uitvaart in de parochie is het vieren van een kleine paaswake rond de overleden persoon. Het christelijke geloof begint immers met het verhaal over een dood die niet het einde is. Het verhaal van een man, Jezus, die gestorven is aan het kruis. Maar Zijn verhaal gaat verder: “Hij is tot leven gewekt” (Mc. 16,6).
Onze tijd heeft het moeilijk met dit verhaal. Wij zijn nuchterder geworden. En ons mens- en wereldbeeld is sterk ‘onttoverd’. Het bestaan van een leven na de dood lijkt ons steeds onwaarschijnlijker. En toch vormt dit precies de kern van ons christelijk geloof. In elk van ons leeft een diep verlangen naar vervulling, naar opstaan uit de dood, naar leven voor altijd.
In een kerkelijke uitvaart vieren wij telkens net die kleine paaswake van de overleden persoon: het sterven met Christus, maar ook het met Hem verrijzen. De verrijzenisliturgie in de kerk is een getuigenis van hoop, een bevestiging van de liefde die niet vergaat, van de waardigheid van de mens over de dood heen. Zij is een uiting van het geloof dat het aardse leven weliswaar ophoudt bij de dood, maar dat de mens door God opgewekt wordt tot een nieuw leven: dàt precies vieren we in elke kerkelijke uitvaart in de parochiekerk, dàt is die kleine paaswake voor elke gestorven mens!
Kerkelijke uitvaart en crematies
De kerk heeft geen probleem met crematies. Wel is onze voorkeur dat de kerkelijke uitvaartliturgie vóór de crematie plaatsvindt. Een kerkelijke uitvaartliturgie is immers bedoeld als een afscheid van en een eerbetoon aan het lichaam van de overledene. We leren een mens precies kennen dankzij zijn lichamelijke aanwezigheid. “Het lichaam is immers de tempel van de Heilige Geest” (1 Kor. 6, 19).
Als door bijzondere omstandigheden de crematie toch niet uitgesteld kan worden tot na de kerkdienst, zullen we bij een kerkelijke uitvaart nooit de urne weigeren in de kerk.
Kerkelijke uitvaart in eucharistie of gebedsdienst
De kerkelijke uitvaartliturgie kan, na gesprek met de familie, de vorm aannemen van een verzorgde woord- en gebedsdienst, of van een eucharistieviering. De uitvaartliturgie in een eucharistieviering vraagt minstens enige vertrouwdheid met het christelijk geloof en zijn rituelen. Een uitvaart in een woord- en gebedsdienst is geen ‘minderwaardig alternatief’. Een woord- en gebedsdienst is vaak een kans om op een gepaste wijze te getuigen van ons geloof bij een kerkelijke uitvaart. In ons dekenaat Aalst zijn verschillende mensen opgeleid en door de bisschop gemandateerd om voor te gaan in een christelijke uitvaart in een verzorgde woord- en gebedsdienst.
De afscheidsplechtigheid in het crematorium
De kansen tot betekenisvolle pastorale contacten in een crematorium zijn eerder klein. Dat maakt het vaak moeilijk om het eigen, biddend karakter van de kerkelijke uitvaartliturgie in een crematorium tot zijn recht te laten komen. Een afscheidsplechtigheid in het crematorium is niet hetzelfde als een uitvaartliturgie in de parochiekerk. De Vlaamse kerkgemeenschap heeft er dan ook voor gekozen om in crematoria geen volledig kerkelijke uitvaarten te organiseren. Wel kan een familie die in een crematorium een kerkelijk afscheidsgebed wil voorzien bij de overledene, daarvoor beroep doen op de kerk die daartoe medewerkers heeft gemandateerd. Dat is ook zo in het nieuwe crematorium te Aalst.
Een uitvaart in de parochiekerk is uniek en blijft zinvol
Als katholieke geloofsgemeenschap erkennen wij het maatschappelijke belang en de eigen rol van het crematorium. Wij willen daarbij ook de huidige situatie van de levensbeschouwelijke diversiteit ernstig nemen. Maar evenzeer zijn wij overtuigd van de unieke waarde van een kerkelijke uitvaart, waar wij onze hoop vieren op eeuwig leven. Deze kerkelijke uitvaartliturgie kan niet losgemaakt worden van de geloofsgemeenschap. De kerkelijke uitvaart hoort dus thuis in de parochie en in de kerk. Daarom vragen we families die een katholieke uitvaartliturgie wensen om zich te richten tot de parochie. Door concrete menselijke nabijheid proberen wij in die kerkelijke uitvaartliturgie een unieke boodschap van troost en hoop te bieden.
