SAMENVATTEND OVERZICHT VAN DE TEKST Het innerlijk besef van goed en kwaad noemen we ‘ons geweten’. We gebruiken het woord geregeld: het ‘geweten’ speelt een grote rol in ons leven. Van boven of van binnen uit? Vroeger werd alles ‘van bovenaf’ opgelegd. Nu wordt de nadruk gelegd op het eigen aanvoelen en de eigen verantwoordelijkheid, ‘van binnen uit’. Alles is veel ingewikkelde geworden De toepassing van het goede doen en het verkeerde laten is in bepaalde situaties héél ingewikkeld geworden. Vaak is er een mengeling van beide. Bij het levenseinde is er de verscheurende keuze tussen zo lang mogelijk leven en zo goed mogelijk leven. Er zijn veel situaties met keuzes die negatieve en positieve gevolgen hebben. Is alles dan om het even? (relativiteit?) Een innerlijke stem Onze innerlijke stem kan je vergelijken met een ethisch kompas, het bepaalt de richting waarin we ons dienen te bewegen. Soms komt die vooraf, soms nadien: uitnodigend en waarschuwend of goedkeurend of veroordelend. En toch meer stemmig: een consciëntie: een ‘samen’ weten Ons geweten is geen eenstemmige melodie, er zijn meerdere instanties die beluisterd dienen te worden, motieven en waarden die meespelen. Een vijftal richtingen willen we ontvouwen.
1 ‘Samen’: hoofd, hart en handen Ons ‘weten’ wordt mede bepaald door emoties en hart (het buikgevoel); het goede wil ook gedaan worden. Dit zowel bij kleine als bij grotere keuzes. 2 ‘Samen’: je geweten vormen en je geweten volgen Ons moreel kompas dient telkens weer ‘bijgesteld’; het groeit mee met het leven en met onze ervaring. Ook door negatieve ervaringen (b.v. nepnieuws; negatieve gevolgen voor het leefmilieu): door schade en schande worden we wijs. Maar evenzeer door positieve (woorden wekken, voorbeelden trekken). Uiteindelijk is het persoonlijk gevormd geweten de laatste instantie waar de uiteindelijke beslissingen genoemd worden. Je hoeft je dan niet meer te verschuilen achter wetten of gezag. Zelfontplooiing en authenticiteit worden geapprecieerd. 3 ‘Samen’: niet één maar meerdere waarden zijn in het gedrang In concrete situaties kunnen waarden met elkaar in spanning staan en dient alles tegenover elkaar afgewogen zonder de eigen stem of die van anderen te laten doorwegen. Wat zijn de mogelijke voor- en nadelen van een beslissing? Direct of met het oog op de toekomst. De weerslag ervan voor jezelf en voor de naastbestaanden? Welke rangorde hebben we stilaan opgebouwd? 4 ‘Samen’ verwijst ook naar andere mensen Ons geweten is een ‘spiegelgeweten’ waarbij we ons spiegelen aan ouders en opvoeders en dat in de heel concrete gemeenschap waarin we opgroeien. Als je er alleen niet uit geraakt is het aangewezen anderen (partner, kinderen, vertrouwenspersoon, overlegorgaan, kerk…) erbij te beluisteren. Ook dat is soms geen sinecure, gezien de razendsnelle veranderingen en de heersende polarisering
